O‘zbekiston respublikasi oliy va

MPB = MSС 
 
Яъни тенгликда жамият оладиган чекли ютуқ ҳисобга олинмаган. Умуман олганда 
ижтимоий чекли ютуқ хусусий чекли ютуқдан ташқи чекли ютуқ миқдорига катта. 
Шунинг учун ҳам, ишлаб чиқариш ҳажмини умумий чекли ютуқ, яъни ижтимоий 
чекли ютуқ ижтимоий чекли ҳаражатга тенг бѝлганга қадар ошириш мумкин. Демак, жамият 
учун самарали бѝлган мувозанат, ижтимоий чекли ютуқ чизиғи билан ижтимоий чекли 
ҳаражат чизиғи кесишган Е
2
нуқтада эришилиши мумкин. Натижада, самарадорлик FE
2
E
1
учбурчак юзига тенг миқдорга ошади. 
Умумлаштириб айтадиган бѝлсак, ижобий ташқи самара бѝлганда иқтисодий 
неъматлар самарали ҳажмдан кам миқдорда сотилади ва сотиб олинади, яъни ижобий ташқи 
самарали товарлар ва хизматлар камроқ ишлаб чиқилади. 

---

590 
Р
F P 
P
2
E
2
P
1
E
1
D = MPB + MEB 
D = MPB
Q 
Q
2
Q
1 
2 – расм. Ижобий ташқи самара 
 
Ижобий ва салбий ташки самарага таъсир қилиш. Салбий ташқи самарага эга 
бѝлган товарлар ва хизматларни кѝп ишлаб чиқарилишини камайтириш ва ижобий ташқи 
самарали товарлар ва хизматларни оптимал ҳажмгача ошириш учун ташқи самараларни ички
самарага айлантириш (трансформация қилиш) керак. 
Ташқи самараларни ички самарага айлантириш учун хусусий чекли ҳаражататларни 
(ва мос ҳолда чекли ютуқни) ижтимоий чекли ҳаражатларга (чекли ютуқларга) 
яқинлаштириш лозим. 
Ушбу муаммони ечиш учун солиқлардан ва субсидиялардан фойдаланиш А.С. Пигу 
томонидан таклиф қилинган. 
Тартиблаштирадиган солиқ – бу салбий ташқи самарага эга бѝлган иқтисодий 
неъматларни ишлаб чиқаришга қѝйиладиган ва хусусий чекли ҳаражатни ижтимоий чекли 
ҳаражатгача кѝтарадиган солиқ. 
Демак, юқоридаги мисолда солиқ Т ташқи чекли ҳаражатга тенг бѝлса, яъни Т МЕС 
бѝлса, бозор мувозанатини самарали мувозанатга яқинлаштиради: 
MСB = MSС