O‘zbekiston respublikasi oliy va

МРС = MSВ 
Лекин, чекли ижтимоий ҳаражат чекли хусусий ҳаражат билан чекли ташқи ҳаражат 
йиғиндисига тенг: 
MSC = MPC + MEC, 
Агар ташқи ҳаражат заводининг ички ҳаражатига айлантирилса, самарали ишлаб 
чиқариш ҳажми Q
1
дан Q
2
га қисқарган бѝлади. Маҳсулот нархи Р
1
дан Р
2
га кѝтарилади ва Е
2
нуқтада чекли ижтимоий ютуқ чекли ижтимоий ҳаражат билан тенглашарди, яъни
MSВ = MSC 
 
Шуни эътиборига олиш керакки, Е
2
нуқтада ташқи муҳитни ифлослантиришнинг 
оқибатлари тѝлиқ йѝқотилмайди, нима учун деганда, химия завод Q
2
миқдорда маҳсулот 
ишлаб чиқаришни давом эттиради ва шу ишлаб чиқариш ҳажмига пропорционал чиқинди
ҳам атроф-муҳитга чиқаради. Лекин, атроф-муҳитни ифлослантиришдан бѝладиган зарар 
анча камаяди. 1-расмдаги Е
1
Е
2 
Е учбурчакнинг юзи хусусий чекли ҳаражатни ижтимоий 
чекли ҳаражатдан паст бѝлиши билан боғлиқ бѝлгандаги йѝқотилган самарани кѝрсатади.
Шундай қилиб, салбий ташқи самара мавжуд бѝлганда иқтисодий неъмат самарали 
ҳажмдан кѝпроқ ҳажмда сотилади ва сотиб олинади, аниқроқ қилиб айтадиган бѝлсак салбий 
ташқи самарага эга бѝлган товарлар ва хизматлар керагидан ортиқча ишлаб чиқарилади. 
Мусбат (ижобий) ташқи самара бирор иқтисодий субъектнинг фаолияти бошқа 
субъектларга ютуқ келтирганда вужудга келади. 
MSB = MPB + MEB 
Бу ерда MSB – ижтимоий чекли ютуқ
MPB – хусусий чекли ютуқ 
MEB – ташқи чекли ютуқ 
Ижобий ташқи самарага маорифни ва илмий изланишларни келтириш мумкин. 
Маориф яхши йулга қѝйилса, бундан жамиятнинг ҳар бир аъзоси ютади. Худди шундай 
илмий изланишлардаги кашфиѐтлардан ҳам жамият ва унинг аъзолари ютади. Ҳар бир шахс 
таълим олаѐтганда ѝзи оладиган ютуқни уйлаши мумкин, лекин, бундан жамият қандай ютуқ 
олиш мумкинлигини ѝйламайди, яъни ѝзи оладиган ютуқни ҳисобга олади, холос. Шахс 
таълим олишга қарор қилишидан олдин таълимга кетадиган ҳаражат билан таълимдан 
оладиган ютуқни бир-бири билан таққослаб кѝради. Инсон капиталига қилинган 
инвестициялар жамият учун оптимал бѝлган миқдордан паст бѝлади (2-расм). 
Бозор мувозанати У
1
хусусий чекли ютуқ билан ижтимоий чекли ҳаражат чизиқлари 
кесишган нуқтада ѝрнатилади.