1.2. Zamonaviy raxbar qobiliyatining psixologik tavsifi.
Jamiyatda rivojlanishi uchun malakali kadrlarga talab juda yuqori. Ushbu nuqtai nazardan kelib chiqib bugungi ta’lim soxasiga ma’suliyatli vazifalar topshirilmoqda, bularning amaliy ifodasini ishlab chiqilgan kadrlar faoliyatidan o’rganish mumkin. Jumladan boshqaruv tizimida raxbar kadrlarning qobiliyatlarini taxlil qilish orqali. Rahbarda tug’ma qobiliyat emas, rahbar vaziyatga qarab stixiyali tarzda tarbiyalanib ketaveradi, deb ham bo’lmaydi. Minglab shaxs sifatlari ichida rahbarlik qobiliyati ajralib turishi bilan belgilanadi.
Zamonaviy raxbar faoliyatining 7 ta muhim qobiliyatlar va 3 ta modellarni taxlil qilamiz.
Har qanday boshqaruvdagi munosabatlar rasmiy va norasmiy bo'ladi. Ba'zilar ish mas'uliyatiga, bo'ysunish va etakchilikka, boshqalari jamoadagi munosabatlarga bog'liq. Yuqori lavozimga tayinlangan rahbar har doim ham rahbar bo'lavermaydi va rahbarning rahbarlik lavozimida bo'lishi shart emas. Ammo aynan rahbar ko'pincha turli (rasmiy va norasmiy) boshqaruv vositalarini qanday birlashtirishni, xodimlarni vazifalarni bajarishga va natijalarga erishishga undashni biladi.
Rahbar fazilatlari
Sakkizta xususiyatni ko'rib chiqing, ularsiz siz haqiqiy lider bo'lolmaysiz. Ularning aksariyati mustaqil ravishda yoki biznes maktabidagi kurslarda ishlab chiqilishi mumkin.
Emotsional intellekt
Rahbar hamkasblari va qo'l ostidagilarning his-tuyg'ularini, motivatsiyasini, niyatlarini ko'rishi va to'g'ri talqin qilishi kerak. Rivojlangan emotsional intellekt moslashuvchan ko'nikmalardan biri sifatida o'zining va boshqa odamlarning his-tuyg'ularini boshqarishga yordam beradi.
Motivatsiyaning yuqori darajasi
Rahbarga tashqi rag'batlantirish kerak emas, u faol, o'z ishini boshqalarga qaraganda yaxshiroq bajaradi va uning kuchi boshqalarni rag'batlantirish uchun etarli. Yuqori motivatsiya etakchilik belgisidir.
O'ziga ishonch va optimizm
U o'zining zaif tomonlarini ko'rsatmaydi, haqiqatni ob'ektiv baholaydi va o'ziga ishonadi. Qiyinchiliklar uning ishga qiziqishini kuchaytiradi.
Professionallik va mas'uliyat
Rahbar natija uchun mas'uliyatni o'z zimmasiga oladi, uni bo'ysunuvchilarning yelkasiga yuklamaydi, har doim jarayonda o'zi ishtirok etadi va muammolar yuzaga kelganda xodimlarga yordam beradi. U biznesni tizim sifatida ko'rib chiqadi va butun kompaniyaning energiyasiga ta'sir qiladi.
Ishning ishonchliligi
Rahbar shubhasiz ish vakolatiga ega. Hokimiyat axloqiy va kasbiy fazilatlarga asoslanadi, u ko'p yillar davomida erishiladi. Samarali rahbar biznesda poklikni kuzatadi, u yaxshi mutaxassis, intizomli, hamkasblarga nisbatan adolatli va muloqotda muvozanatli.
Shaxsiy samaradorlik
Rahbar samarali. Raxbarning shaxsiy samaradorligi uning qo'l ostidagilar samaradorligining asosidir. Muvaffaqiyatning tarkibiy qismlari: vaqtni boshqarish, ishingizni rejalashtirish qobiliyati, mavzu sohasini bilish, vazifalarni qo'yish va xodimlarning ishini nazorat qilish qobiliyati.
Muzokaralar olib borish qobiliyatlari
Rahbar muzokaralar olib borishni biladi: rahbariyat, boshqa bo'limlardagi hamkasblar, bo'ysunuvchilar, pudratchilar bilan. Va raqiblarning har bir "turi" uchun har xil muzokara strategiyasi kerak - har kimning turli xil motivlari bor.
Zamonaviy etakchilik modellari quyidagilar:
Etakchilikning asosi - maqsadlarga erishish uchun jamoani boshqarishning rasmiy (Raxbar) va norasmiy (rahbar) usullarining muvaffaqiyatli kombinatsiyasi. Keling, uchta zamonaviy etakchilik modelini olaylik (aslida, etakchilikning yana ko'plab tushunchalari va modellari mavjud).[31].
1. Atributiv etakchilik: rahbar qo'l ostidagilarning harakatlarini kuzatib boradi va o'z kuzatishlari asosida ularning har biri bilan qanday qilib eng yaxshi munosabatlarni o'rnatishni hal qiladi. Bo'ysunuvchilarning munosabati ham rahbarga ta'sir qiladi.
2. Xarizmatik etakchilik: ta'sir etakchining shaxsiy fazilatlari (xarizmasi) va uning boshqaruv uslubiga asoslanadi.
3. Transformativ etakchilik: rahbar qo'l ostidagilarning shaxsiy maqsadlarini kompaniya maqsadlari bilan uyg'unlashtira oladi. Ushbu modelda Raxbar xodimlarni rivojlanishga undaydi, ularning xabardorligini oshiradi va umumiy vazifalarning muhimligiga ishontiradi.
Etakchilikning xarizmatik va transformativ kontseptsiyalari qiziqroq: ularda "klassik" lider - qobiliyatli va yuqori motivatsiyaga ega maftunkor shaxs uchun joy bor. Aynan shunday odam o'z qo'l ostidagilarni o'ziga jalb qila oladi. U qanday fazilatlarga ega bo'lishi kerak? Har qanday kompaniyadagi munosabatlar rasmiy va norasmiy bo'linadi. Ba'zilar ish mas'uliyatiga, bo'ysunish va etakchilikka, boshqalari jamoadagi munosabatlarga bog'liq. Yuqori lavozimga tayinlangan rahbar har doim ham rahbar bo'lavermaydi va rahbarning rahbarlik lavozimida bo'lishi shart emas. Ammo aynan rahbar ko'pincha turli (rasmiy va norasmiy) boshqaruv vositalarini qanday birlashtirishni, xodimlarni vazifalarni bajarishga va natijalarga erishishga undashni biladi.
Yuqorida aytib o’tilgan rahbarlik qobiliyatlari ichida eng muhimi, tabiiyki, psixologik mahoratni talab etgani — odamlar bilan ishlash mahoratidir. Jamoa a’zolari bilan samarali ishlash uchun esa boshliq ularning psixologiyasini, har bir a’zo psixologiyasini va guruh psixologiyasini yaxshi bilishi zarur, chunki ''o’zgalar psixologiyasini bilish ular ustidan hukmronlikning yagona yo’lidir", — deb yozishgan edi ingliz olimlari. Ijtimoiy psixologiyaning bu borada ham yaxshi vositasi — ijtimoiy psixologik trening uslubi borki, uning yordamida odamlar bilan ishlovchilar jamoani boshqarishning turli usullariga muvaffaqiyatli tarzda tayyorlanmoqdalar.
Do'stlaringiz bilan baham: |