|
1.3. Rahbarlik faoliyatida shaxslararo munosabatlarning ijtimoiy psixologik jixatlari
Raxbarlik faoliyati jarayoinida xodimlarni o`ziga moyil qilish yo’llari attraktsiya deb ataladi. Biror odam bilan suxbatlashganda sezgi organizmlarimizga (ko`rish, eshitish, xid bilish.) undan ko’plab xabarlar kelib turadi. Lekin insonlar bu xabarlarning xammasini xam ongli ravishda qabul qila olmaydilar. Masalan, faol suxbat jarayonidan so’ng sizdan bir daqiqaga ko`zingizni yumib, suxbatdoshingizning galstugi qanday rangda ekanligini aytib berishni so`rasalar, siz xar doim xam to`g`ri javob bera olmaysiz. Demakki, biz ko`rib turib, ko`rmasligimiz mumkin, tinglab turib, eshitmasligimiz mumkin ekan, bu ongimizning qanday ishlashiga bog`liq. Shu bilan birga insonda xissiy axamiyatga ega bo`lgan xabarlar saqlanib qoladi.[26].
Agar muloqot jarayonida suxbatdoshga axborotni shunday yuborilsa, birinchidan - bu xabar suxbatdosh uchun xissiy axamiyat kasb etsa, ikkinchidan, bu unga ijobiy ta'sir etsa, uchinchidan esa bu xabarni suxbatdosh anglab yetmasa, u xolda suxbatdoshimiz, bu suxbat nimasi bilandir yoqimli, o`ziga tortuvchi bo`ldi, deb ta'kidlash mumkin. Demak, bunday xolda suxbatdoshingizda o`zingizga nisbatan xissiy ijobiy munosabat uygotishingiz mumkin. Bu xislat raxbar uchun eng zarur, eng muxim xisoblanadi.[18].
Attraktsiyaning shakllanishiga "oltin so`zlar" ta'sirining psixologik mexanizmi quyidagicha.
1. Insonga o`zining ijobiy sifatlarini kuchaytiribrok aytilgan so`zlar, ya'ni kompliment doimo yoqimli bo`ladi.
2. Agar kompliment qoidasi bilan aytilsa (bu xaqda quyida so`z yuritiladi) ishontirish natija beradi.
3. Buning natijasida "yaxshiroq" ko`rinishga bo`lgan extiej sirtdan qondiriladi.
4. Extiejlarning kondirilishi natijasida ijobiy xislar hosil bo`ladi.
5. Raxbar o`ziga nisbatan o`z qo`l ostidagi xodimlarida ijobiy xissiyotlar - attraktsiya uyg`ota olgan ekan, xodimlar o`z raxbarlarining topshiriqlarini bajonidil bajaradilar.[30].
Boshqaruv soxasidagi mutaxassislar G. Kunts va S.O.Donnelning fikricha, «agar xodimlar rahbariyat tomonidan o`rnatilgan tartib va qoidalargagina rioya etib mehnat qilganlarida, ular o`zlarining 60-65% imkoniyatlarini ishlata olar va o`z majburiyatlarini bajarib, shunchaki ishdan bo`shamasliklariga bahona topar edilar, xolos. Xodimlarning qobiliyatlaridan to`la foydalanish niyatidagi rahbar ularda shunga loyiq his tuyg`uni uyg`ota olishi lozim». Bu yerda gap rahbarning o`z liderlik qobiliyatini namoyish eta olishi, xodimlar orasidagi obro`-e’tibori haqida borayapti. Tashkilot doirasidagi norasmiy munosabatlar tizimida peshqadam o`rinni egallagan rahbargina o`z xodimlari qobiliyatini 100% jamoa ishiga jalb eta olishi mumkin. Rahbarning, nafaqat, obro`sini oshiradigan, balki qiyin vaziyatda uni asosiy maqsad yo`lidan yetaklaydigan fazilatlardan biri — mustaqillikdir. Rahbar o`z qarashi, mushohada layoqati va shaxsiy nuqgai nazariga egalikka intilishi lozim. [4]
Rahbar o`z hamkasblariga, shuningdek, maslahatchilariga quloq tutishi kerak, lekin qaror va uning ijrosi rahbar zimmasiga yuklatiladi. Shu bois fikrlash va xatgi-harakatdagi mustaqillik samarali boshqaruvning asosiy omillaridan biridir. Ammo, mustaqillik qaysarlik kayfiyatiga aylanmasligi lozim. Buning uchun rahbar hamisha o`z tashabbusini tashkilot yoki jamoa maqsadlari bilan uyg`unlashtirib borishi zarur.[22].
Navbatdagi zaruriy xislatlardan yana biri muloqotga moyillikdir. Aniqlanishicha, rahbar o`z kundalik faoliyatining to`rtdan uch qismini turli-tuman muloqotga sarflaydi. Muloqotning boshqaruvdagi ahamiyatini ko`zdan kechirar ekanmiz, beixtiyor Li Yakokka esdaliklariga duch kelamiz: «Men avtomobil sohasida bir umr ishlagan odamni bilaman. U oliy ma’lumotli bo`lib, o`zini boshqarish qobiliyatiga ega, shuningdek, ajoyib strateg va o`z kompaniyasining yirik mutaxassisi edi. Lekin, uni hech qachon hech kim yuqori lavozimga tayinlamagan, chunki u o`zga bilan muloqotda bo`lishni bilmas edi».[18].
SHunday qilib, rahbar faoliyatidagi samaradorlikni amalga oshiradigan shaxs xislatlari bilan tanishib o`tdik. Sir emaski, hech bir inson ushbu ro`yxatdagi xislatlar bilan birga tug`ilmaydi. Bularning hammasi insonga ato etilgan layoqat, shuningdek, ijtymoiy-tarixiy yashash sharoitlarining mahsulidir. Bunday xislatlarning rahbar faoliyatida namoyon bo`lishi, shaxsdan muntazam tartib va o`z ustida ishlashni, doimo o`z idrokida namuna yaratish va unga taqlid etishni talabqiladi.
E’tiqod- inson behad ishonadigan g`oya va fikrlar bo`lib, ularni hatgo shubha ostiga olish shaxs uchun noo`rindir.Inson tashqi olamdagi voqea-hodisalarni tahlil qilarkan, ko`p narsalarga o`z e’tiqodi nuqgai nazaridan qaraydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
