O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

4.11 - rasm.
Ventilli o‗zgarmas tok dvigatelining struktura 
sxemasi: 
RHD
 — rotor holati datchigi.
 
Bunda impuls usulidan foydalaniladi, ya‘ni yakor zanjirini ta‘minlash 
vaqti o‗zgartiriladi. Birorta mexanizmni harakatga keltirayotgan motorning vali 
rotor holati datchigi (RHD) bilan mexanik ravishda birlashtirilgan bo‗ladi. RHD 
ning rotorida signal elementi (SE), statorida esa sezgir elementi (Sez.E) 
o‗rnatiladi. Bundan keladigan signal kommutator bloki (KB) ga kiradi. Yakor 
chulg‗ami seksiyalarining O‗T manbasiga ulanishi KB elementlari orqali amalga 
oshiriladi. 
RHD ning vazifasi
– doimiy magnit qutblarining yakor chulg‗ami 
seksiyalariga nisbatan tutgan holatiga mos holda boshqarish signalini KB ga 
berishdan iboratdir. RHD ning sezgir elementi sifatida asosan Xoll EYK datchigi 
qo‗llaniladi. Bu datchikning chiqishidagi signal zanjirdagi tokning yo‗nalishi va 
qo‗zg‗atish chulg‗ami magnit maydonining yo‗nalishiga mutanosib ravishda 
o‗zgaradi. 

---

207 
Statik kommutator RHD dan boshqarish signalini olib motorning yakor 
chulg‗amida xuddi kollektor bilan cho‗tka yakor chulg‗amida hosil qiladigan 
toklarning o‗zgarishini vujudga keltiradi. 
Kommutator (K) – har fazaviy chulg‗amga bittadan T
A
, T
B
, T
C 
tranzistordan 
iborat bo‗lib, A, B, C fazaviy chulg‗amlarga ketma-ket ulangan. Tranzistorlarga 
beriladigan boshqarish signallar Sez.E ning holatiga bog‗liq ravishda ishlab 
chiqiladi. Tranzistorlar kalit rejimida ishlab «yopiq» yoki «ochiq» turg‗un holatiga 
ega. 
Birinchisi
signal yo‗q vaqtiga to‗g‗ri keladi, 
ikkinchisi
esa signal berilganda 
bo‗ladi. 
4.12 - rasmda Sez.E statorning «A» fazasiga mos kelgan holati ko‗rsatilgan. 
Bunda T
A
–ochiq, ya‘ni «A» fazasidan tok I
A 
o‗tadi, T
B 
va T
C 
lar esa yopiq bo‗ladi. 
I
A
toki rotorning doimiy magnit maydoni bilan ta‘sirlashib aylantiruvchi moment 
M ni hosilqiladi. Natijada, rotor RHD bilan soat strelkasi bo‗yicha aylana 
boshlaydi. Biroz vaqtdan keyin Sez.E birdaniga ikkita fazaga ta‘sir eta boshlaydi, 
so‗ngra esa «B» fazasi ishlaydi va hokazo. Kontaktsiz O‗TM lari shu tarzda 
ishlaydi. Ularning mexanik xarakteristikalari 4.5.3, 
b 
- rasmda keltirilgan.