O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

G e n e r a t o r r e j i m i .
Ventilli o‗zgarmas tok generatorlari ichki yoki 

---

204 
tashki tomondan berk magnit o‗tkazgichli va yakor chulg‗ami ko‗p fazali sinxron 
generator asosida ishlangan. Quvvati uncha katta bo‗lmagan generator uning 
rotoriga o‗rnatilgan doimiy magnitlar yoki elektromagnitlar yordamida 
qo‗zg‗atilishi mumkin. Katta quvvatli generatorda rotor ayon qutbli bo‗lib, 
kontaktsiz qo‗zg‗atish generator validagi qo‗zg‗atgich va induktorning 
aylanuvchi to‗g‗irlagichlari yordamida amalga oshiriladi. Bunday generatorning 
yakor chulg‗amlari berk (yopiq) (a) yoki ochik, (b) sxemaga ega bo‗lishi 
mumkin (4.10 - rasm). Yakor chulg‗amining tuzilishi o‗zgarmas tok 
mashinasining yakor chulg‗amiga o‗xshash. Generatorda kommutatsiya sharoiti 
ancha yaxshi bo‗lgani uchun mashinaning aylanish chastotasi va kuchlanish 
diapazoni katta. Ochiq sxemali chulg‗amda ayrim fazalar (yoki bo‗laklar) va 
ventillar ko‗p qirrali yulduz usulida ulanadi. 4.5.1-rasm, с da ventilli 
generatorning uch fazali prinsipial sxemasi keltirilgan. 
4.10 - rasm.
O‗zgarmas tok ventilli generator (ko‗p fazali ko‗prik usulida ulangan 
to‗grilagichlar bilan) ning yakor chulg‗ami berk (a), yakor chulg‗ami ochik (b) va uch fazali 
(s) sxemalari 

---

205 
Bunday generatorning ishlash prinsipi sxemada ko‗rsatilgan. Ko‗prik sxemasida 
ulangan har bir ventildan tok davrning 1/3 qismiga teng vaqt davomida o‗tadi. 
Anod guruhining har bir ventili, generator chulg‗amining boshqa ikkita fazasiga 
ulangan katod guruhining ikkita ventili bilan navbatma-navbat ishlaydi. 
Fazalarda EYK va tokning barobar taqsimlanishi uchun qutblar tagida magnit 
maydoni to‗g‗ri to‗rtburchak shaklida tarqalgan bo‗lishi lozim. Chulg‗am odimi 
diametral odim bo‗ladi.