O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

D v i g a t e l r e j i m i .
Ventilli o‗zgarmas tok dvigateli sinxron mashina 
asosida ishlangan bo‗lib, bunday dvigatel asosiy konstruktiv sxema asosida 
tayyorlanadi. Dvigatel doimiy magnitlar yordamida yoki ichki yoxud tashki 
tomondan berk magnit o‗tkazgichli elektromagnitlar yordamida qo‗zg‗atilishi 
mumkin. Yakor chulg‗amida fazalar soni katta bo‗lmaydi (m<4). Fazalar 
sonining ortishi dvigatelning yurgizish sharoitini, rotorning sekin-asta aylanib 
ketishini yaxshilaydi, lekin kommutator sxemasini murakkablashtiradi. Yakor 
chulg‗amlari berk yoki ochiq sxemali bo‗ladi. Chulg‗am ochiq sxemali bo‗lsa, u 
ma‘lum afzallikka ega. Bunda kommutatorning har bir yarim o‗tkazgich asbobi 
(tranzistor yoki tiristor) uchun yurgizish tokining qiymati 
t
marta kichiklashadi. 
Invertor tranzistor yoki tiristorlardan yig‗iladi. Tranzistorlar yoki tiristorlar 
fazalar o‗qiga nisbatan rotorning burilish holati datchigidan boshqariladi. 
Boshqarish rotor holati datchigi signallarini to‗g‗ri burchakli impulslarga 
o‗zgartiruvchi, yordamchi yarim o‗tkazgichlar - kuchaytirgichlar vositasida 
bajariladi. Ventilli o‗zgarmas tok dvigatelining struktura sxemasi 4.11 - rasmda 
berilgan. Bunday dvigatelda bo‗ladigan jarayonlar yakori qo‗zg‗almas va 
qutblari aylanadigan o‗zgarmas tok dvigatelining ish jarayonlariga o‗xshashdir.
Invertorning kirish qismlariga o‗zgarmas kuchlanish berilsa, rotor burilish 
burchagi holati datchigi kommutator elementlarining kontaktsiz ulanishini 
ta‘minlaydi. 
Kommutator elementlari shunday ulanadiki, bunda berilgan magnit qutibi 
zonasida yakor chulg‗ami bo‗laklarida tokning yo‗nalishi o‗zgarmaydi. Ko‗p 
fazali ventilli o‗zgarmas tok dvigatelining asosiy xarakteristikalari o‗zgarmas tok 

---

206 
kollektorli dvigatelining xarakteristikalariga o‗xshash. Dvigatelning aylanish 
chastotasini o‗zgarmas tok dvigateliga tegishli usullar bilan o‗zgartirish mumkin. 
Rostlovchi organ va kommutatorning funksiyalarini birlashtirish eng ratsional 
hisoblanadi.