O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

4.7-rasm. 
Taxogeneratorning yuklama qarshiligiga bog‗liq tashqi xarakteristikalari 
Magnitlari radial joylashgan magnit sistemali elektromagnitlarni staninaga 
kavsharlangan doimiy magnitlarga almashtirish yo‗li bilan olingan. Bunday 
konstruksiya, ayniqsa ko‗p qutbli mashinalarda (2p>2) maqsadga muvofiqdir. 
2p=2
da qutblar orasidagi katta bo‗shliqdan foydalanilmay qoladi, elektromagnitli 
qo‗zg‗atishda esa uni qo‗zg‗atish chulg‗ami to‗ldirib turar edi. Skoba simon 
magnitli mashinalarda bunday kamchilik yo‗q. Odatda bunday konstruksiyadan 
ikki qutbli mashinalarda foydalaniladi. Bunday konstruksiyaning kamchiligi - 
uning murakkabligidir. Ikki qutbli mashinalarda keng ko‗lamda ishlatiladigan 
halqasimon magnitli magnit sistemaning konstruksiyasi eng oddiy bo‗ladi. Qutblar 
oldidagi maydonchalar konstruksiyaini engillashtiradi, chunki magnitning shu 
qismida material amalda foydalanilmaydi. 
Magnit sistemasi tortsavoy magnitli mashinaning diametri eng kichik 
bo‗ladi, lekin bunda uning uzunlngi ortadi. 
Doimiy magnitlar uchun material sifatida gisterezis sirtmog‗i keng bo‗lgan 

---

201 
magnit qattiq materiallar ishlatiladi. Xozirgi vaqtda elektr mashinalarni qo‗zg‗atish 
uchun temir-nikel-alyuminiy asosida olinadigan qotishmalar eng ko‗p ishlatiladi, 
ular xossalari va tejamliligi jixatdan eng yaxshi materiallardir. 
4.4.
 
Pazsiz, yakorli o‘zgarmas tok mashinasi 
 
Bunday mashinalarda yakor chulg‗ami yakor tanasining tekis sirtiga 
joylashtiriladi (4.8-rasm, 
a).
Yakor chulg‗ami bir yoki ikki qavatli qilib 
tayyorlanadi va ustidan ferromagnit to‗ldirgichli epoksid smolasi quyiladi. 
Chulg‗amning har bir qavati shisha- lenta bilan tortib mahkamlanadi. Yakorda 
pazlarning bo‗lmasligi havo oralig‗ida magnit induksiyasini oshiradi, 
chulg‗amning induktivligini kamaytiradi, kommutatsiyalanayotgan bo‗lakda 
reaktiv EYK ni kamaytiradi, asosiy magnit oqimining pulslanishi yo‗qoladi. 
Mashinaning magnit zanjirida magnitmas qismining nisbatan katta bo‗lishi yakor 
reaksiyasining ta‘siriri kamaytiradi. Tekis yakorli dvigatellarning xarakteristikasi 
to‗g‗ri chiziqli va turg‗un bo‗ladi.