Psixologiya fanining asosiy vazifasi - psixik hodisalarni o`rganish va ilmiy asoslashdir. Axir barcha narsalar kabi psixik hodisalar ham ma’lum qonuniyatlarga bo`ysunadi. Psixologiya shu qonuniyatlarni ochishga, ularning tarkib topishi va rivojlanishini ochishga qaratilgandir. Ushbu qonuniyatlarni bilish, ularni boshqarish, tashqil etish, ta’lim-tarbiya jarayonlarini to`g`ri olib borishga yordam beradi.
Ilmiy psixologiyaning predmeti deyilganda avvalo psixik hayotning konkret faktlari nazarda tutiladi. Psixik xarakterga doir har bir fakt esa ham miqdor ham sifat jihatidan xarakterli xususiyatga ega. Ilmiy jihatdan bilish hodisalarni tasvirlashdan ularni tushuntirib berishga o`tishni muqarrar talab qiladi. Bu esa o`z o`rnida qonunlar mohiyatini ochib berishni talab etadi. Demak, psixologik faktlar bilan birgalikda psixologik qonunlar psixologiya fanining o`rganiladigan predmeti bo`lib yo`zaga chiqadi, shuningdek psixik holatning mexanizmlarini aniqlashdan iboratdir. Ushbu muammolar fiziologiya, biofizika, bioximiya, kibernetika bilan birga ochib beriladi. Umumiy psixologiya – psixik faoliyatning umumiy qonuniyatlari va ularning o`ziga xos jihatlarini o`rganadigan maxsus sohasi. Pedagogik psixologiya – kishiga ta’lim va tarbiya berishning psixologiya qonuniyatlarini o`rganishni o`z predmeti deb biladi.
Yosh davr psixologiyasi – turli yoshdagi odamlarning tug`ilgandan to umrining oxirigacha psixik rivojlanish jarayonini shaxsning shakllanishi va o`zaro munosabatlari qonuniyatlarini individning yoshiga xos tarzda o`zgarish tamoyillarini o`rganadi. Ijtimoiy psixologiya – odamlarning jamiyatdagi birgalikdagi ish faoliyatlari natijasida ularda hosil bo`ladigan tasavvurlar, fikrlar, e’tiqodlar, hissiy kechinmalar va xulq atvorini o`rganadi.
Eksperimental psixologiya – eksperimental metodlar yordamida psixik hodisalarni tadqiq qilishning umumiy sohasi. Psixologiya fan sifatida falsafadan ajralib chiqishida eksperimental tadqiqotlar o`tkazish asosiy ro`l o`ynaydi.
Psixologiya yaxlit va mustaqil fan sifatida odamlarda mentalitetning shakllanishiga xizmat qilib, inson omiliga aloqadorligi uning shu yo`nalishdagi muammolarni ma’lum ma’noda o`rganadigan barcha fanlar bilan bevosita aloqasini taqqoza etadi. Bular birinchi navbatda ijtimoiy gumanitar fan sohalari bo`lib, psixologiyaning ular orasidagi mavqei o`ziga xos va etakchidir.
Psixika – bu yuksak darajada tashqil topgan materiyaning sistemali xususiyati, sub’ekt tomonidan ob’ektiv borliqni faol aks ettirish, mazkur borliq manzaralarini sub’ekt o`zidan o`zoqlashtirmay ifodalashi, xuddi shu asnoda o`z xulqini va faoliyatini shaxsan boshqarishdir.
Evolyutsion taraqqiyot davomida psixikaning eng sodda ko`rinishidan inson ongigacha taraqqiyoti bir qancha bosqichlardan iborat bo`lgan. Tirik organizmlarda o`zluksiz o`zgarib turuvchi hayot sharoitlariga muvofiqlashuvini ta’minlaydigan harakat fikrlari instinktiv, individual va harakatning intellektual shakli maydonga kela boshlagan. Tirik organizmni psixik rivojlanish jarayoni bir-biridan tamomila ajralib turuvchi 2 davrni o`z ichiga oladi: hayvonlar psixikasining rivojlanishi biologik qonuniyatlarga: irsiyat, o`zgaruvchanlik, tabiat, saralanish qonunlariga bo`ysunadi va odam ongi rivojlanadi.
Psixikaning riojlanishini, umuman tirik organizmlar rivojlanishi kabi 2 reja asosida o`rganish mumkin: filogenez va ontogenez.
Do'stlaringiz bilan baham: |