O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat univеrsitеti pedagogika va psixologiya kafеdrasi

7. Introspektsiyaning psixologik holatini tadqiq qilishga qodir emasligi.
Psixologiyada o’z-o’zini kuzatish, ya'ni interospeksiya metodidan ham foydalaniladi. lekin bu psixoiogiyaning ilmiy bo’Imagan metodi hisoblanadi.
Psixik jarayonlarning shakllanishi va xukm surishini tekshirishning ob’ektiv metodlari.
Kuzatish, suhbat, inson faoliyati mahsulini taxlil qilish psixologiyaning metodlari sifatida
Asosiy metodlarga kuzatish va eksperiraent metodlari kirsa, yordamchi metodlarga suhbat, so 'rovnoma, test, sosiometriya vafaoliyat natijalarini tahlil qilish kabi metodlami kiritish miimkin.
Kuzatisfe metodi - ikki xil bo’Iib, ob'ektiv (tasiiqi) va sub'ektiv (ichki) kuzatish turlari mavjud. Inson psixikasidagi o’zgarishlaral kuzatish uchun quyidagilar amalga osbiriiadi:
a) kuzatishning maqsad, vazifasi belgiianadi;
b) kuzatilayotgan ob'ekt tanianadi;
v) tadqiqot o’tkazish vaqti rejalashtiriSadi; .
g) kuzatish qancha davom etishi qafiylashtiriladi;
d) kuzatish insonning qaysi faoliyatida (o’qish, o’yin, mehnat, sport) amalga oshirilishi aniqlanadi;
e) kuzatislining shakli (yakka, gurah, jamoa) taniaoadi; yo) kuzatilganlami qayd qilib borish vositalari (kimdalik suhbat daftari, kiszatish varaqasi, magnitafon, videomagnitafon) tayyorlab qo’yiladi. Kuzatish orqali turli yoshdagi odamlarning diqqati, his-tuyg’ulari, asab tizimining tashql ifodalari, imo-ishoralari, sezgirSigi, xulq-atvori, nutq faoliyati kabilar o’rgaBifadl. Ammo o’ta murakkab ichki kechinmalar, yuksak hissiyotlar, tafakkur, mantiqly xotira va aql zakovatni tadqiq etishga bu metodning imkoni yetmaydi.
Masalan, o’spirin yoshlarning sport faoliyatini kuzatish orqali ularnlng irodasi, ishchaiiligt, his-tuyg’usining o’zgarish xususiyatlari, talabga intilish, o’z harakatini idora qiJa olish yuzasidan materiallaxni yig’ish raumkin.
Tashqi kuzatishda ba'zan tafakkur bo’yicha ham ma'Iumot!ar olish mumkin. Ish ustidagi kayfiyatni, chegradagi tashvish va iztirobni, sinchkovlik kabi ruiiiy holatlarni kuzatib, tafakkurdagi o’zgarishni aniqiash mumkin. Bundan tashkari qo’lning titrashi, asabiylashish, rsutqning buzilishi ham insonning ruhiyatidagi o’zgarishlar bo’yicha ma'lumotlar beradi.
Psixologiya gain metodlari

1. 
   Asosiy metodlar turkumi
   
2. 
   Yordamchi metodlar turkumi
   
3. 
   Introspeksiyaning psixologik xolatni tadqiq qilishga qodir emasligi
   

Psixik jarayonlarning shakllanishi va hukm surushini tekshirishining obyektiv metodlari

Psixologiyaning ilmiy tekshirish metodlari xilma – xildir. SHu bilan birga, ularni klassifikao`iya qilish ham turlichadir. Biz mashxur psixolog B.G.Ananev tomonidan tavsiya qilingan metodlarni sanab utishga xarakat qilamiz. U tekshirish metodlarini turt guruxga bo`ladi:

Tadqiqot ishlarining birinchi – tashqiliy guruxi o`z ichiga kiyoslash, longityut (o`zluksiz), kompleks (Ko`pyoqlama) deb atalgan turlarni oladi.
Tadqiqot metodlarining ikkinchi gurxi empirik metodlardan iborat bo`lib, unga ko`zatish, eksperiment, test, anketa, surov, soo`iometriya, suxbat, intervyu, faoliyat jarayoni va uning maxsulini taxlil qilish, biografik kabilar kiradi.
Tadqiqot metodlarining uchinchi guruxiga statistik (mikdor) va psixologik (sifat) metodlari kirib, ular olingan natijalarni kayta ishlashga muljallangandir.
Ilmiy Tadqiqot metodlarining turtinchi – sharxlash guruxi genetik va donalash metodlaridan iboratdir. Metod – (yunoncha – metod – tadqiqot tekshirish) bilishning nazariy va amaliy o`zlashtirish usullari yig`indisi. Psixologiyaning asosiy metodlari quyidagilardan iborat: