O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

9-rasm. Elektr yoyli pechning sxemasi 
Po’lat olishni kombinatsiyalashgan usuli. 
Hozirgi vaqtda po’latlarni dubleks jarayon deb 
ataladigan yo’l bilan tayyorlash keng ishlatilmoqda. Bu 
usulda po’lat 2 yoki 3 ta pechda ketma-ket eritiladi. 
Bunday usulni kambinatsiyalashgan usul deb ataladi. 

---

180 
Po’lat eritishda 2 ta pechdan foydalanilsa dubleks jarayoni, 3 ta pechdan
foydalanilsa tripleks jarayoni bo’ladi. Bunday jarayonni foydalanishdan maqsad 
kimyoviy tarkibi aniq bo’lgan po’latni konvertorlarda olish qiyin, elektr pechlarda 
esa qimmatga tushadi. Shuning uchun konvertorlarda po’latni eritib, uni kimyoviy 
tartibga keltirish Ko’proq elektr pechlarda bajariladi chunki shixtani eritish uchun 
energiya ko’p sarf bo’lmaydi. 800-850 kvtg`soat o’rniga 150-200 kvtg`soat 
sarflanadi. 
 
 
Quymakorlikning maxsus usullari. 
 
Hozirgi zamon mashinasozlik va asbobsozlik sanoati quymalariga maxsus 
talablar, ya`ni mustaxkamligini, o’lchamlari aniqligi, yuzasining tozaligi qoyiladi. 
Bunday talablarga bir martalik qoliplarda olingan quymalar javob bermaydi. Bu 
talablarga javob beradigan usullar quymalarni quymachilikni maxsus usuli bilan –
metall qoliplarda pust qoliplariga quyish, bosim ostida quyish, markazdan qochma 
kuch ta`sirida quyish va boshqalar bilan amalga oshriladi. 
Metall qoliplarga quyish
Bu usulni moxiyati shundan iboratki, erigan metall qolip aralashmasidan 
tayyorlangan qoliplarga kuyilmasdan, metall qoliplarga qoyiladi. qolipni chiki 
bushligini o’lchamlari, quymani tashqi o’lchamiga monan bo’ladi. Po’lat va choyan 
quymalardan ichi bush, teshik quymalar olish uchun sterjen kumtuproqdan, rangli 
metallar uchun esa sterejen metallardan qilinadi. Metall qoliplarga kuyilgan 
quymalar by yuqori Mexaniq xossalarga, bir xil strukturali hamda aniq o’lchamli 
bo’lib qoyiladi., yuzasi toza bo’lganligi uchun ba`zan quymani Mexaniq 
ishlamasdan ham foydalanish mumkin. Metall qoliplarda olinadigan quymalarni 
kamchiligi tashqi va ichki tuzilishi murakab bo’lgan shakldagi quymalarni olish 
qiyin, chunki metall ko’p cho’kadi. 
Yupqa devorli quymalarni olish qiyin, chunki suyuq metall, metall qolipga 
tegib oqish va quyilish xususiyati yomonlashadi. 

---

181 
1