O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

 
7-rasm. Konvertorni gorizantal xolatga keltirib shixtaga solish
 
 
 
Po’latni Marten pechlarida ishlab chiqarish.
 
Marten pechlarini asosiy qismi vannadir. Bu chuzinchok idish yoki eritish 
bushligi bo’lib, metall bu vannani tubida joylashadi. Pechning devorlari o’tga 
chidamli gishtlardan terilgan. Pechni oldi qismida shixta materiallarni yuklash 
uchun darcha bor. Orka devorida erigan po’latni chiqarish uchun teshik va nov 
mavjud. Pechni ish qismi yerdan 4.5-8 m balandlikda joylashgan, bu esa tarnov 
ostiga katta xajmdagi kovshni quyishga imkon beradi.(8 – rasm.)
Marten pechlarida metallni eritish uchun katta temperatura kerak buning 
uchun havo va gaz qizigan holda beriladi. qizdirishni turtta regenratorlar bajaradi. 
Regenratorlar o’tga chidamli gishtlardan vertikal kanalchalar shaklida terilgan 
bo’lib, pechning Har tomonida ikkitadan joylashgan. Regenatorlarning ustki 
bushligi erish kamerasini tepa qismi bilan birlashgan bo’lib, pastki qismi kiritish 
yoki chiqarish trubalari bilan birikkan. 
Pechning vannasiga xaydaluvchi sovuq gaz va havo qizigan gaz 
regenratorlarining katak-katak kanallaridan utib, asta sekin qizitadi. Sovuq havo 
ham ikkinchi qizigan havo regenatorlarining katak-katak kanallaridan o’tib qiziydi. 

---

177 
8-rasm. Marten pechining sxemasi. 
1-Eritilgan metall, 2-shlak, 3-gaz regenaratorlari, 4-pech tubi, 5-Shixta 
yuklanadigan darcha, 6-Havo regeneratorlari, 7-Havo kapnali, 8-Yongandan hosil 
bo’ladigan maxsulotni chiqaruvchi kanal. 
Marten pechlarida katta temperatura kerak buning uchun metallni erishi 
uchun havo va gaz qizigan holda beriladi. Pechni vannasiga xaydaluvchi sovuq gaz 
va havo qizigan gaz reaktsiyalarini katak-katak kanallaridan o’tib, atsa-sekin 
qiziydi, sovuq havo ham ikkinchi qizigan havo ta`sirida qiziydi. 
Jarayonni boshlanishida pechga xaydaladigan gaz bilan havo 1100-1300 C 
gacha qizdirilib so’ng yuboriladi. Regeneratorlardan xaydalayotgan havo va gaz 
pechning bug`zida uzaro aralashib, yonadi va natijada materiallar ma`lum vaqt 
o’tgandan so’ng eriydi. Havo regenartorlari kattarok bo’lib, pechga Ko’proq havo 
beradi. Chunki ortiqcha havo pechning ichidagi choyan va skrap uglerodini va 
boshqa elementlarini oksidlaydi. 
Har 20-30 minutda havo va gazning yo’nalishi avtomatik ravishda 
o’zgartirilib, pechga borayotgan havo va gazning qizish darajasi tezlashadi. 

---

178 
qizdirilgan gazning qizdirilgan havoda yondirilishi natijasida pechning ishchi 
yuzasida temperatura 1800-1900 
0 
C ga yetadi, bu esa po’lat ishlab chiqarish uchun 
yetarlidir. 
Agarda marten pechlarining tabiiy gaz yoki mazut yordamida qizdirilsa, 
gazlarning qizitib beruvchi kameralarning xojati bo’lmaydi. 
Marten pechlarining xajmi har-xildir. Eng ko’p tarqalgan turlari 50 t dan 175 t 
gacha bor, ammo ish xajmi 500 tonnani sigdiradigan pechlar ham mavjud. 
Alangali regenerator pechlarida pechning xajmiga, ishlatilayotgan shixta 
tarkibiga, yokilgi turiga, eritiluvchi po’latning markasiga qarab bir sutkada 2-5 
marta Po’lat eritib olish mumkin.