O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

 
Domna pechining yordamchi qurilmalari 
 
Domna pechiga juda ko‘p miqdorda shixta metallari solib turiladi, domna 
pechining ish unumini oshirish uchun esa unga haydladigan havo ma’lum 

---

167 
temperaturagacha qizdirib olinadi. Shixta materiallarini keltirish va ularni domna 
pechiga solish, yoqilg‘ining yonishi uchun zarur bo‘lgan havoning qizdirish va uni 
domna pechiga haydash ishlari domna pechining yordamchi qurilmalari vositasida 
bajariladi. Domna pechi, yuqorida aytib o‘tilganidek, 8-10 yil to‘xtovsiz ishlaydi. 
Domna pechining bunday uzoq vaqt ishlashini ta’minlash uchun uning 
yordamchi qurilmalari juda puxta bo‘lishi zarur. Domna pechining yordamchi 
qurilmalari jumlasi ko‘tarish va to‘kish mexanizmlari, quyish saroy (maydoncha) 
lari, havo qizdirgichlar, gaz tozalash apparatlari, havo haydash mashinalari va 
boshqalar kiradi. 
Domna pechidan olinadigan mahsulotlar jumlasiga cho‘yan, shlak, domna 
gazi va koloshnik changi kiradi. Bu mahsulotlarning har biri bilan alohida tanishib 
o‘tamiz. 
CHo‘yan. CHo‘yan domna pechidan olinadigan asosiy mahsulotdir. Uning 
tarkibida 2,14% dan 4,5% gacha uglerod, 0,50% dan 4,25% gacha kremniy, 0,2% 
dan 3,5% gacha marganets, 0,10% dan 1,30% gacha fosfor, 0,02% dan 0,20% gacha 
oltingugut va juda oz miqdorda boshqa ba’zi elementlar bo‘ladi. Binobarin, cho‘yan 
temir bilan uglerodning murakkab qotishmasidir. Ishlatilish sohasiga ko‘ra, cho‘yan 
uchta asosiy gruppaga bo‘linadi: qayta ishlanuvchi cho‘yan, quymakorlik cho‘yani 
va ferroqotishmalar (maxsus cho‘yanlar) dir.
40
40
Foundations of materials science and engineyering,William F.Smith 2013.114-116 betlar 

---

168 
 Domna pechi