O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

PECHINING MAXSULOTLARI 
Reja: 
1.
Metallurgiya to‘g‘risida umumiy tushuncha. 
2.
Domna pechining tuzilishi. 
3.
Domna pechini maxsulotlari. 
39
William F.Smith Foundations of materials science and engineyering, 2013.97-98

---

163 
Metallurgiya pech devorlarining materialini tanlash uchun, bu pechda 
ajraluvchi shlak xarakterini bilish lozim. Agarda, asosli pechda kislota xarakterli 
shlak hosil bo‘lsa, yoqi, aksincha, kislota xarakterli pechda asosli shlak hosil bo‘lsa, 
u paytda pech devori bu shlak bilan reaksiyaga kirishib, tezda yeyiladi, ishdan 
chiqadi va jarayonning borishi bo‘ziladi. 
Domna pechning mahsulotlari xalq xo‘jaligida va sanoatda qo‘llaniladi. 
 
Domna pech ishining texnik iqtisodiy ko‘rsatkichlari. 
Domna pechdan olinadigan mahsulotlar: 
1) 
CHo‘yan
- oq cho‘yan-qayta ishlanadigan, kulrang cho‘yan-quymakorlik va 
ferroqotish-malar olinadi. 
2) 
Shlak
-izolyatsiya va qurilish materiallari olish uchun ishlatiladi. 
3) 
Domna gazi
- havo qizdi-rilishi uchun bug‘ qozonlari va binolar ni qizdirishga 
sarf-lanadi. 
4) 
Koloshnik changi
- aglome-ratsiya qilib domna pechiga solinadi. 
Har qanday domna pechining ishiga baho berish uchun bir sutkada qancha 
cho‘yan ishlab chiqara olinishi va bu maqsad uchun qan cha yoqilg‘i sarflanishini 
bilish lozim. 
Ma’lumki, pechning ish unumi, avvalo, uning foydali hajmi ga bog‘liq. 
Pechning kubmetrda ifodalangan foydali xajmining shu pechda bir sutkada olingan 
cho‘yanning tonnada ifodalangan miqdori ga bo‘lsak, pech hajmidan foydalanish 
koeffitsienti chiqadi. 
K=V/R m
3
⁄tn 
bu yerda: 
K-pechning foydalanish koeffitsienti; 

---

164 
V-pechning foydali hajmi; 
R-pech bir sutkada ishlab chiqargan cho‘yan miqdori; 
pech hajmidagi foydalanish koeffitsienti qancha kichik bo‘lsa pechning ish unumi 
shuncha yuqori bo‘ladi. 
Hozirgi zamon domna pechlari juda katta inshootlar bo‘lib, bo‘yi 70 m 
(foydali balandligi 35 metrgacha) yetadi, hajmi esa 2000....5000 m
3
dan oshadi. 
Bitta domna pechida sutkasiga 10000 t dan ko‘proq cho‘yan ishlab chiqariladi. 
Domna pechlari, barcha shaxta pechlari kabi, qarshi oqim prinsipida ishlaydi, ya’ni 
yoqilg‘i (koks), ruda va flyus domna pechining tepasidan tushiriladi. Ular o‘z 
og‘irligi ta’sirida pechning tubiga tomon uzluksiz tushib turadi, pechning tubidan 
esa yoqilg‘ining yonishidan hosil bo‘lgan mahsulotlar - yuqori temperaturali gazlar 
tepaga uzluksiz ko‘tarilib turadi. Domna pechi beshta asosiy qismdan, gorn, 
zaplechik, raspar, shaxta va koloshnikdan iborat.