O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

5.3-jadval 
Silikatlashda mustahkamlik va qotirish radiusi. 
Gruntlar 
Mustahkamlik, MPa 
Qotirish radiusi, m 
Yirik donali qumlar 
3.0...3,5 
1,3...2,5 
Mayda donali qumlar 
1,5...2,0 
0,8...1,0 
Loy qatlam 
0,4...0,5 
0,3..1.0 
Sog‘ tuproq(lyossli) 
0,6...0,8 
0,3...1.0 
Bu usul shaxta va tunnellar kavlashda hamda metropoliten qurilishida keng 
qullaniladi. 
Bitumlash 
qumli va kuchli yoriqli gruntlarni mahkamlash uchun, eng 
asosiysi ulardan suv filtratsiyasini to‘xtatish uchun qo‘llaniladi. Avvaldan 
burg‘ilangan quduqlarga o‘rnatilgan inektorlar orqali gruntga issiq bitum bosim 
ostida yuboriladi. Elektr toki bilan isitiladigan inektorlarga issiq bitum qozondan 
quvurlar orqali nasos yordamida 50...80 atm ga (5...8 MPa) yetadigan bosimda 
o‘zatiladi. Inektor ikki quvurdan iborat bo‘lib, uning ichki quvuri bitum chiqishi 
uchun teshiklarga ega bo‘lib, u bitum chiqishini ta’minlash uchun gruntga tashqi 
quvurdan ham pastroqqa tushiriladi. Bitumni bosim ostida yuborish bir necha 
harakat bilan amalga oshiriladi. Birinchi marta 2...3 atm (0,2...0,3 MPa) bosim 
ostida bitum yuborilganda bitumning hamma bo‘shliqlariga oqib kirishiga imkon 
beriladi va bunda hajm kamayib, grunt qota boshlaydi. Keyingi bosim ostida 
yuborishdan oldin bitum inektorning elektr isitkichi yordamida isitiladi. Qumli 
gruntlarni sovuq bitum emulsiyasi bilan qotirish mumkin. 
Gruntlarni termik qotirish
sog‘ tuproqli (lyossli) va g‘ovakli gruntlarni 
oldindan burg‘ilangan diametri 10...20 sm li quduqlarga qizdirilgan gaz yuborib 
gruntni quydirib qotirishga asoslangan. Quduqlar shaxmat shaklida bir-biridan 2...3 
m masofada 15 m gacha chuqurlikgacha burg‘ilanib, quduqning bosh qismi beton 
bilan ishlanib, unda yoqilg‘ini yoqib kuydiruvchi forsunka joylashtiriladi. 
Forsunkaga alohida shlanglar orqali yoqilg‘i va siqilgan havo o‘zatiladi. 

---

132 
Qo‘llaniladigan yoqilg‘i suyuq (neft, mazut,solyar yog‘i) yoki gaz ko‘rinishida 
(tabiiy yoki generator gazi) bo‘lishi mumkin. Siqilgan havo keragidan ortiqcha 
bosim 0,15...0,5 atm (15...50kPa) bilan beriladi, buni natijasida ortiqcha bosim 
alangani forsunkadan ajralishi va uni butun quduq chuqurligi bo‘yicha tarqalishiga 
imkon yaratadi. 
Qo‘ydirish jarayonida quduqda 600...1100
0 
S harorat ushlab turiladi. 
Shunday yuqori harorat hisobiga gruntning erishi va keyinchalik pishish jarayoni 
amalga oshadi. Kuydirish 5...10 sutka davom etishi mumkin, buning natijasida 
diametri 2...3 m li keramik qoziq hosil bo‘ladi. Butun kuydirish davomidagi 
yoqilg‘i sarfi quduqning 1 pog m ga 100kg ni tashkil etadi. Grunt mustahkamligi 
o‘rtacha 1,0...1,2MPa ni tashkil etadi, lekin bu mustahamlik 10MPa gacha yetishi 
ham mumkin. 
Elektr usuli
bilan namli loyli gruntlar qotiriladi. Usul elektroosmos 
effektiningqo‘llanilishiga asoslangan bo‘lib, buning uchun grunt orqali kuchlanishi 
0,5...1,0 V/sm
2 
va zichligi 1...5 A/m
2 
bo‘lgan doimiy elektr toki o‘tkaziladi. 
Tokning ta’siri natijasida loy quriydi, zichlanadi va uning ko‘pchish xususiyati 
yo‘qoladi.