O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

I-BOB. 
ASOSIY TUSHUNCHALAR VA QOIDALAR 
1.1.
 
Zamonaviy qurilish ishlab chiqarishning asosiy 
printsiplari
Jamiyat rivojining zamonaviy ilmiy-texnologik darajasi bir tomondan, 
qurilish ishlab chiqarishiga, odatda, yuqori talablar qo‘yadi, ikkinchi tomondan, 
uni takomillashtirishda va yangilanishiga yangi imkoniyatlarni ochib beradi. 
Qurilish ishlab chiqarish asosiga hozirgi vaqtda qo‘yilayotgan printsiplar 
quyidagilardir: tizimlilik; havfsizlik; moslashuvchanlik; resurstejamkorlik; sifat; 
samaradorlik. 
Tizimlilik
ob’ekt qurilishining ishlab chiqarish jarayonini murakkab ierarxik 
tuzilishga ega, bir-biri bilan va tashqi muhit bilan konstruktiv, texnologik, tashkiliy 
va iqtisodiy aloqalar bilan bog‘liq katta miqdordagi elementlardan iborat murakkab 
ierarxik tuzilmaga ega yagona qurilish tizimi sifatida ko‘rib chiqishni anglatadi. 
Havfsizlik
ob’ektni qurishda va foydalanishda qabul qilinadigan hajmiy-
rejaviy, konstruktiv, tashkiliy-texnologik yechim(qaror)larning atrof tabiiy va 
ijtimoiy sharoitlariga muvofiqligini ta’minlovchi va ob’ektning mustahkamligini 
kafolatlovchi printsipdan iborat bo‘lib, shu jumladan favqulodda va ekstremal 
holatlar yuzaga kelganda.
Moslashuvchanlik
ob’ektni barpo etish ishlab chiqarish jarayonining 
maydonchadagi ishlarni amalga oshirishda tez-tez o‘zgaruvchan sharoitlariga 
moslashishi, keng diapazonda tashkiliy, texnologik va resursli parametrlarning 
o‘zgarishiga javob bermoq va bunda loyihaviy ko‘rsatkichlarni saqlagan holda 
pirovard natijaga erishish qobiliyatini anglatadi. 
Resurstejamkorlik
qurilish ob’ektini barpo etishning barcha bosqichlarida 
moddiy, energetik, mexnat, moliyaviy resurslarni maqbullashtirishga va 
sarflanishini tejashga yo‘naltirilgan printsipni ifoda etadi. 
Sifat
qurilish jarayonlari barcha parametrlarining loyihaviy qiymatlarga mos 
kelishi, shuningdek ob’ektni qurish va foydalanishning barcha bosqichlarida 

---

9 
uzluksiz nazorat qilish tizimi asosida amaldagi norma (me’yor) lar, standartlar, 
tartiblarga muvofiq kelishini anglatadi. 
Samaradorlik
ob’ekt qurilishining loyihalangan parametrlarini qurilish 
maxsulotini yaratishdagi resurslarning qiymati, muddatlari, sifati, sarfini belgilab 
beruvchi pirovard yoki oraliq ko‘rsatkichlarga mosligini miqdoriy baholashdan 
iborat.