O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Birinchi qoida.
Terish ta’sir etuvchi kuchga perpendikulyar bo‘lgan tekis 
qatorlar tarzida amalga oshiriladi
, ya’ni qoida terishning gorizontal qatoriga ta’sir 
etuvchi kuchning yo‘l qo‘yiladigan og‘ishini belgilaydi. Yo‘l qo‘yiladigan og‘ish 

---

274 
15...17˚ dan ortmasligi kerak, u toshning qorishma sirti bo‘ylab ishqalanish 
kuchiga bog‘liq bo‘ladi.
Ikkinchi qoida.
Yaxlit devor o‘zining tashqi sirtiga parallel (bo‘ylama 
chok) va perpendikulyar (ko‘ndalang chok) bo‘lgan vertikal tekisliklar (choklar) 
yordamida bo‘laklarga bo‘linadi. 
Qoida terishdagi vertikal tekisliklarning 
to‘shamaga nisbatan joylashishini tartibga soladi. Choklar devorning yuz sirtiga 
nisbatan unga tik yoki parallel bo‘lishi kerak. Bu qoidaga amal qilmaslik terilgan 
qatorlardan toshlarning chiqib ketishiga olib kelishi mumkin.
 
Uchinchi qoida.
Qo‘shni qatorlardagi vertikal terish tekisliklari surilgan 
bo‘lishi, ya’ni mazkur terilgan qatorning har bir vertikal chokining ostida chok 
emas, balki tosh bo‘lishi kerak.
Qoida terishning qo‘shni qatorlarida vertikal 
bo‘ylama va ko‘ndalang choklarning o‘zaro joylashishini belgilab beradi. Yuqori 
qatordagi toshlarni pastki qatorga nisbatan shunday terish kerakki, bunda ular 
toshlar orasidagi vertikal choklarni bo‘ylama va ko‘ndalang yo‘nalishlarda ham 
yopib tursin, terishni qo‘shni qatorlardagi choklarni bog‘lab borish bilan amalga 
oshirish lozim. 
7.3 rasm. G‘isht-tosh terish qoidalari: 
a – qiya kuchning terimga ta’siri; b – tosh terimini uzaro perpendikulyar vertikal 
tekisliklarining to‘g‘ri joylashuvi; v – o‘shaning o‘zi, noto‘g‘ri joylashuvi; g – vertikal choklari 
bog‘langan terish. 
Choklarni bunday bog‘lash terishni alohida ustunlarga ajralib ketish xavfini 
bartaraf etadi, bunda alohida ustunlar monolit (yaxlit) terim qarshilik ko‘rsatishi 
mumkin bo‘lgan kuchlanishlarni qabul qilishga qodir emas.
Terishda mustahkam qum-tsement qorishmalaridan foydalanishda bu 
qoidalardan ayrim chetlanishlar bo‘lishi mumkin. Vertikal bo‘ylama choklarni 

---

275 
beshta qo‘shni qatorlarda yoki vertikal ko‘ndalang choklarni uchta qo‘shni 
qatorlarda bog‘lamaslikka ruxsat etiladi.