O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

 
qulay 
joylashuvchanligi
uning 
qo‘zg‘aluvchanlik darajasi va suvni tutib qolish qobiliyatiga bog‘liq bo‘lib, bu 

---

273 
qorishma qatlamidan – suvning tez ajralishi va qumning cho‘kishini oldini oladi. 
Qorishmalarning qo‘zg‘aluvchanlik darajasi unga massasi 0,3 kg bo‘lgan standart 
konusni botishi bilan aniqlanadi. G‘isht-tosh terish uchun qorishmalar faqatgina 
mustahkam bo‘lib qolmay, balki plastik ham bo‘lishi, ya’ni ular qorishmani tosh 
terishda bir jinsli yupqa qatlam qilib yotqizishga imkon berishi kerak. Bunday 
qulay yotqiziladigan qorishma asosning barcha notekisliklarini yaxshi to‘ldiradi va 
uning butun sirti bilan bir tekis bog‘lanadi (tortishish). Bundan tashqari ishlashda 
qulay bo‘lgan bunday qorishma tosh teruvchilarning mehnat unumdorligini 
oshirishga va terish sifatini yaxshilashga imkon beradi.
Qorishmaning 
suvni tutib qolish qobiliyati
suv ajralishiga va cho‘kma xosil 
bo‘lishiga to‘sqinlik qiluvchi g‘ovak asoslarga yotqizishda va qorishmani uzoq 
masofalarga tashishda, qatlamlarga ajralishdan saqlashda, ish joylariga quvurlar 
orqali uzatishda ayniqsa muximdir. Odatda qorishmaning suv tutib qolish 
qobiliyati unga sirtqi-faol organik qo‘shimchalarni yoki yupqadisperli mineral 
moddalarni (ohak, loy) kiritish yo‘li (qo‘shish) bilan oshiriladi.
 
7.1.4. G‘isht-tosh terish qoidalari (G‘isht-tosh terishda choklarni 
joylashtirish qoidalari). 
 
Qorishma bilan bir butunga biriktiriladigan, alohida g‘ishtlardan 
bajariladigan tosh terish shunday bir yaxlit (monolit) narsani tashkil etish kerakki, 
unda joylashtirilgan toshlar terishga ta’sir etuvchi yuklamalar natijasida siljimasligi 
kerak. Terishga ta’sir etuvchi kuchlarga asosan tosh (qorishma uncha mustahkam 
emas) qarshilik ko‘rsatadi. Shuning uchun tosh asosan siquvchi kuchlarni va 
asosan to‘shamasi bilan qabul qilish kerak. Toshlar siljimasligi uchun ular tosh 
terish qoidalari deb ataluvchi ma’lum shartlarga amal qilib teriladi (7.3 rasm).