O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

Qisqacha xulosalar 
Jamoa mehnatidan foydalanishning o’zgarishi ikki tasnifda bo’lishi mumkin: 
ijobiy yoki salbiy. Korxona mehnat resurslaridan foydalanish darajasini tahlil 
etishning vazifasi topshiriqlarni bajarilishida, mehnatdan foydalanishda ro’y bergan 
o’zgarishlarni aniqlab olish, kelib chiqish sabablarini o’rganish, oqibatlarini tugatish 
bo’yicha chora tadbirlarni ishlab chiqishdan iborat.
Korxona miqyosida ishchi kuchiga taaluqli ko’rsatkichlarni tahlilining asosiy 
maqsadi: korxona ishchi kuchiga obyektiv baho berish; personalning mehnat 
ko’rsatkichlariga ta’sir etuvchi omillarini, son ko’rsatkichlarining o’zgarishlarini va 
o’zaro ta’sirini aniqlash; aniqlangan omillarni bartaraf etish, salbiy omillarni 
yo’qotish, ijobiy omillarni mustahkamlash chora-tadbirlarini izlab topishdan iborat. 
Tahlil bosqichida korxona bo’yicha ish joylarida kerakli mutaxassislik va 
kvalifikastiyalar bo’yicha jamlanganlikni aniqlash zarur. Bunday hol ishlab chiqarish 
jarayonining uzluksizligini ta’minlab beradi. Tahlil jarayonida asosiy ishchilar va 
yordamchi ishchilarning nisbiy salmog’i o’rganib chiqiladi. Ular o’rtasidagi 
bog’liklik, avvalo asosiy ishchilar foydasiga bo’lishi kerak. Ishchi kuchining 
kamayishi oqibatida personal miqdorining tarkibiy o’zgarishi ro’y berganligi 

---

146 
aniqlanadi. Mehnat resursalari holatini tahlil etish natijasida korxona miqyosida 
uning harakati, kadrlar qo’nimsizligining sabablarini aniqlash imkonini beradi. 
 
Nazorat va muhokama uchun savollar 
1.
Korxonada xodimlarni tahlil etishning asosiy maqsadi nimalardan iborat? 
2.
Asosiy ishchilarning korxona umumiy ishchilar soniga nisbati qanday
aniqlanadi? 
3.
Asosiy ishchilarning o’rtacha yillik unumdorlik ko’rsatkichlariga nimalar 
kiradi?