O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

Qisqacha xulosalar 
Ishchi kuchidan to’liq foydalanish tahlil qilinayotgan davrda bitta xodim 
tomonidan ishlangan kunlar va soatlar soniga asoslanish mumkin. Bunday tahlil 
xodimlarning har bir toifasi bo’yicha, har bir ishlab chiqarish bo’linmasi va umuman 
korxona bo’yicha o’tkaziladi. Ishchilarning o’rtacha ro’yxatdagi soni o’zgarishi 
omilining ta’sirini aniqlash uchun ishchilar sonida bo’lgan farq o’tgan yilda bir ishchi 
tomonidan bir yilda o’rtacha ishlangan kishi kunlari va ish kunining o’rtacha 
uzunligiga ko’paytiriladi. 
Bir ishchi tomonidan bir yilda o’rtacha ishlangan kishi kunlarining o’zgarish 
omili ta’sirini hisoblash uchun bir ishchi tomonidan ishlangan kishi kunlarida bo’lgan 
farq joriy yildagi ishchilarning o’rtacha ro’yxatdagi soniga va o’rtacha yildagi ish 
kunining o’rtacha uzunligiga ko’paytiriladi. Ish vaqti jamg’armasi xodimlar soniga, 
bir xodim bir yilda o’rta hisobda ishlab bergan kunlar soniga va ish vaqtining 
o’rtacha muddatiga bog’liq. Ish kuni uzunligining o’zgarishini aniqlash uchun ushbu 
ko’rsatkichda bo’lgan farq joriy yildagi hamma ishchilar tomonidan ishlangan kishi 
kunlariga ko’paytiriladi. Kun bo’yi va smena ichidagi ish vaqtining bekor sarf 
bo’lishi sabablarini aniqlash uchun ish vaqtining haqiqiy va rejadagi balansi 
ma’lumotlari taqqoslanadi. Ishchi kuchidan to’liq foydalanishni tahlil qilayotgan 
davrda bitta xodim tomonidan ishlangan kun va soatlar soniga baho beriladi. 
 
Nazorat va muhokama uchun savollar 
1.
Ish vaqti jamg’armasidan foydalanish nima maqsadda tahlil qilinadi? 
2.
Ish vaqtining bekor sarf bo’lishini qisqartirish hisobiga mahsulot ishlab 
chiqarishni ko’paytirish zahiralari qanday aniqlanadi? 
3.
Ish vaqti jamg’armasi qanday aniqlanadi?
4.
Ishchilarning o’rtacha ro’yxatdagi soni o’zgarishiga qanday omillar ta’sir 
etadi? 

---

111 
5.
Ish kuni uzunligining o’zgarishini aniqlash uchun kaysi ko’rsatkichlardan 
foydalanamiz? 
6.
Ish vaqti jamg’armasi balansining mohiyati nimadan iborat? 
7.
Ish vaqtining bekor sarflanishini qisqartirish uchun qanday chora va 
tadbirlarni amalga oshirish kerak bo’ladi?