O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

Boshqaruv auditi. 
Audit usuli moliyaviy sohadan boshqa sohalarda ham 
samarali qo’llanilishi mumkin. Obyektiv baho va malakali ishonchli axborot turli 
sohalarda talab etilishi mumkin. Auditga nisbatan kengroq yondashuv boshqaruv 
auditi yoki faoliyatni boshqarish maqsadlari uchun auditga xosdir. Boshqaruv auditi 
kategoriyasi auditning barcha yo’nalishlari va shakllarini, shu jumladan moliyaviy va 
davlat auditini qamrab oladi. Boshqaruv auditi tashkilotni boshqarish ehtiyojlariga 
xizmat ko’rsatadi; tashkilotnining obyektiv, ishonchli va professional axborot bilan 
boshqarilishini ta’minlaydi. 

---

31 
Keng 
ko’lamli boshqaruv auditi jarayonida amalga oshiriladigan 
boshqariladigan va boshqaruvchi faoliyatning samaradorligi tizimi to’liq diagnostika 
qilinadi". 
Boshqaruv auditining maqsadi – tashkilot rahbariyati tomonidan qo’yilgan 
vazifalarni hal etishdan iborat. Boshqaruv auditi taqdim etiladigan axborot 
ishonchliligining yuksak darajasi bilan tavsiflanadi, bu auditorlik faoliyatining 
umumiy tamoyillari va metodologiyasiga amal qilish orqali foydalanish orqali 
ta’minlanadi. Boshqaruv auditining natijalari tashkilotga o’z funkstiyalarini 
bajarishga yordam berishi kerak va korxona foydasining oshishiga olib kelishi 
mumkin. 
1.5. Personal auditining maqsadi va vazifalari 
Auditor – qonun hujjatlarida belgilangan malakaviy talablarga javob beruvchi 
va auditorlik faoliyatini amalga oshirish huquqi uchun belgilangan tartibda 
attestastiyadan o’tgan jismoniy shaxs, ya’ni audit o’tkazish uchun malakaga ega 
bo’lgan va boshqaruv tizimidagi bevosita o’lchab bo’lmaydigan obyektlar tahlilini 
o’tkazish va baholashga qodir bo’lgan mutaxassis.
Audit qilinayotgan (tekshirilayotgan) tashkilot yoki audit qilinayotgan bo’linma 
– u yerda audit o’tkazilayotgan tashkilot yoki bo’linmadir.
Auditning asosiy vazifasi – mijozni o’tkaziltgan diagnostik tadqiqot asosida 
tahliliy axborot bilan ta’minlash. Diagnostik tadqiqot xususiyatlari auditning umumiy 
yo’nalishlarini belgilab beradi. Diagnostik tadqiqot yo’nalishi uning ehtimoliy 
vositalarini va tekshirish usullarini belgilab beradi.
Amerika buxgalteriya uyushmasi qo’mitasining ta’rifiga ko’ra, audit – bu 
iqtisodiy harakatlar va voqealar haqidagi obyektiv ma’lumotlarni olish va 
baholashning muayyan mezonga muvofiqligi darajasini belgilovchi va manfaatdor 
foydalanuvchiga natijalarni taqdim etuvchi tizimli jarayoni. 
MDH mamlakatlari bozorlarida «kadrlar auditi» umumiy nomi ostida turli 
xizmatlar taklif etiladi. Asosan bular: 

---

32 
- kadrlar ishi yuritilishini ushbu mamlakatning mehnat to’g’risidagi qonun 
hujjatlariga mos kelishi nuqtai nazaridan tahlil qilish; 
- personalni testdan o’tkazish, ya’ni xodimning shaxsiy xususiyatlarini aniqlash 
(shaxsiy xususiyatlar xodimlarning ish ko’nikmalari va mahoratiga har jihatdan ham 
mos kelmaydi); 
- xodimlar salohiyatini baholash, ya’ni ushbu xodim kelgusida qaerda samarali 
bo’lishini tushunish; 
- 
personalni 
boshqarish 
funkstional 
jarayonlarining 
turli 
dinamik 
ko’rsatkichlarga mos kelishini baholash; 
- personalni boshqarish tizimini iqtisodiy baholash. 
Shunday qilib, kadrlar auditi tor va keng ma’noda qo’llaniladi. Birinchi holatda 
kadrlar auditi beganda xodimlarni kompleks baholash, ikkinchi holatda esa personalni 
boshqarish jarayonining barcha tarkibiy qismlarini tahlil qilish nazarda tutiladi.
Demak, personal auditi predmeti bo’lib tashkilotni boshqarish jarayonining 
barcha tarkibiy qismlari hamda personalni boshqarish funkstional jarayonlari 
hisoblanadi. 
Nazorat – bu tashkilotning o’z maqsadlariga erishishini ta’minlash jarayoni 
bo’lib, u standartlarni belgilash, amalda erishilgan natijalarni o’lchash va erishilgan 
natijalar belgilangan standartlardan katta farq qilgan hollarda to’g’rilashlarni amalga 
oshirishni o’z ichiga oladi. 
Tashkilotlarda personal nazoratiga u yoki bu lavozim majburiyatlarini bajarish 
uchun zarur bo’lgan kasbiy bilimlar va ko’nikmalarni puxta tahlil qilish, eng malakali 
va tayyorlangan insonlarni tanlab olish hisobidan erishiladi.