O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

Majburiy va tashabbus qilinadigan audit. 
Tadbirkorlik faoliyatini normativ 
tartibga solish nuqtai nazaridan audit majburiy va tashabbus qilinadigan turlarga 
bo’linadi. Majburiy auditorlik tekshiruvlari normativ tartibga solish orqali 
belgilanadigan holatlarda, shuningdek, masalan, soliq jinoyatlarini tekshirishda 
moliyaviy sohadagi davlat boshqaruvi organlarining topshirig’iga ko’ra o’tkaziladi. 
Majburiy auditni o’tkazish tartibi va hajmi qonunchilik bilan tartibga solinadi. 
Iqtisodiy subyekt qaroriga ko’ra va uning ichki maqsadlarini amalga oshirish 
uchun xizmat qiladigan ko’ngilli ravishdagi audit odatda quyidagi holatlarda o’rinli 
bo’ladi: 
• korxona sotib olinayotganda yangi mulkdor uning qiymatini tekshirib ko’rishni 
xoxlaganda; 
• mulkdorlar o’z boshqaruvchilariga ishonmaganlarida ularning ishlarini 
tekshirib ko’rish uchun.
Auditorning erkin va mustaqilligi saqlangani holda auditorlik nazoratining turi 
va masshtabini mijoz belgilab beradi. 
Muntazam va bir martalik audit.
O’tkazishning davriyligiga ko’ra audit 
quyidagi turlarga bo’linadi: 

dastlabki (auditorlik firmasi tomonidan ushbu mijoz uchun birinchi marta 
o’tkaziladi); 

joriy (oldindan belgilangan reglament bo’yicha); 

tezkor (rahbariyatning farmoyishiga ko’ra); 

muntazam (belgilangan vaqtda va muayyan vaqt o’tgach takrorlanadigan). 
Takrorlanadigan audit mijoz tashkilotning ishbilarmonlik faolligining o’ziga xos 
jihatlarini, uning ijobiy va salbiy tomonlarini bilishga asoslanadi. Auditorlik ishining 
amaliyoti shuni ko’rsatmoqdaki, muntazam audit iqtisodiy subyekt uchun ham, 
auditor uchun ham katta ustunliklarga ega; 

panelli (o’sha obyektlarda va o’sha insonlar guruhida o’zgarmas vosita va 
metodikani qo’llovchi davriy tahlil); 

bir martalik. 
 

---

29