O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

1.4. Audit yo‘nalishlari 
Faoliyatni takomillashtirishga bo’lgan ehtiyojlar auditorlik tekshiruvi usulidan 
foydalanishning ko’plab yo’nalishlari mavjudligini belgilab beradi. Biroq, bugungi 
kunda takomillashtirilayotgan faoliyatni diagnostik tadqiq etishning auditorlik 
shaklidan amaliy foydalanish mutlaq cheklangan. 
Jahon amaliyotida auditorlik faoliyatining uchta asosiy yo’nalishini ajratish 
mumkin. Ularning har biri muayyan auditorlik tekshiruvining shakli, maqomi va 
maqsadiga qarab auditning ko’plab turlarni o’zida mujassam etadi (1.3-rasm): 
1) moliyaviy audit; 
2) davlat auditi; 
3) boshqaruv auditi (yalpi). 
Moliyaviy
audit. 
Auditorlik faoliyati moliyaviy sohada eng keng tarqaldi, u 
yerda auditorlar tashkilot moliyaviy hisobotlarining to’g’riligiga va amalga oshirilgan 
xo’jalik operastiyalarining qonun hujjatlariga mos kelishiga mustaqil baho beradi. 
Auditorlik xulosasida o’z ifodasini topadigan auditorning bahosi tashkilotning 
moliyaviy hisobotlaridan tashqi foydalanuvchilarning ushbu hisobotlar asosida 
qarorlar qabul qilishdagi tavakkalchiligini pasaytirish imkonini beradi. 
1.3-rasm. Auditorlik faoliyati yo‘nalishlarida audit turlari
Auditorlik faoliyati 
Moliyaviy audit 
Boshqaruv auditi 
Davlat auditi 
Tashkilotni boshqarish 
auditi 
Chiziqli boshqaruv 
auditi 
Tashkiliy funktsiyalar 
auditi 
Pеrsonal auditi 

---

30 
Bozor iqtisodiyotida moliyaviy audit: 

ishonchli (tekshirilgan) moliyaviy axborotni beradi; 

auditorlik xulosasini berish orqali mijoz tashkilot moliyaviy faoliyatining 
aniqligini kafolatlaydi. Unda auditorning majburiyati moliyaviy hisobotlarning 
barcha tashqi foydalanuvchilari uchun tekshirilayotgan korxona moliyaviy-xo’jalik 
faoliyatining muhim jihatlarini aniqlashdan iborat. 
Auditorlik tekshiruvi jarayonida auditor oldinda turgan sud jarayoni haqida 
axborot oladi, bunda mijoz tashkilotga nisbatan (ehtimoliy yo’qotishlarning 
kompaniya uchun muhimligiga qarab) katta da’vo qo’yiladi, auditor ushbu axborotni 
auditorlik xulosasiga kiritish to’g’risida qaror qabul qiladi. 
Davlat auditi. 
Davlat auditi davlat ehtiyojlarining qondirilishiga xizmat qiladi. 
Auditorlar tomonidan taqdim etiladigan axborotning foydalanuvchilari bo’lib davlat 
organlari hisoblanadi. Davlat auditini davlat moliyaviy nazoratining shakllaridan biri 
deyish mumkin, lekin u davlatning obyektiv professional bahoga bo’lgan ehtiyojlari 
qondirilgan taqdirdagina bu bilan cheklanishi lozim. 
Moliyaviy nazorat – davlat moliyaviy boshqaruvining eng muhim funkstiyasi 
hisoblanadi. Davlat auditining eng keng tarqalgan shakli – taftish. Taftish – davlat 
moliyaviy nazorat tizimining amalga oshirilgan xo’jalik operastiyalarining 
qonuniyligini, ishonchliligini va iqtisodiy samaradorligini aniqlashga yo’naltirilgan 
tarkibiy qismidir.