O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiyot

Odam tanasida suyaklarning
joylashishi. Odam tanasidagi suyaklar 
joylashishiga ko'ra bir necha qismga bo'lib o'rganiladi: bosh, gavda, qo'l va oyoq 
suyaklari. 
Bosh skeleti
: Bosh skeleti ikki qismdan: miya qutisi va yuz qismidan iborat 
bo'lib, 23 ta suyaklarning birikishidan hosil bo'lgan. Ularning hammasi pastki jag' 
va til osti suyagidan tashqari, uzluksiz chok bilan o'zaro mustahkam birikkan. 
Bola tug`ilgan vaqtda uning bosh suyaklari bir-biri bilan birikmagan bir 
n
е
cha suyakdan iborat bo`lib, ular orasida bo`shliqLar bo`ladi. Bu bo`shliqlar 
liqildoq d
е
b ataladi. Ular katta, kichik va yon liqildoqlarga bo`linadi. Katta 
liqildoq p
е
shona va t
е
pa suyaklari orasida joylashgan bo`lib, uning bo`yi 3,5 sm, 
eni esa 2,5 sm bo`ladi. T
е
pa va ensa suyaklari orasida kichik liqildoq va t
е
pa 
chakka suyaklari orasida ikkitadan jami 4 ta yon liqildoqlari bo`lib, ular 1,5 
yoshda suyakka aylana boradi. 4 yoshda esa miya qutisining choklari hosil 
bo`ladi. Bosh suyagi 7 yoshgacha hamda 11-15 yoshda ya'ni jinsiy balog`at 
yoshida t
е
z o`sadi. Uning o`sishi va shakllanishi 25-30 yoshgacha davom etadi. 
Gavda skeleti
. Gavda skeletiga umurtqa pog'onasi va ko'krak qafasi 
suyaklari kiradi. Umurtqa pog'onasi o'q skeletning asosiy qismi hisoblanadi. 
Umurtqa pog'onasi 33-34 ta umurtqadan tashkil topgan. Uning uzunligi 
odamning bo`yiga qarab erkaklarda 75 sm ayollarda 68 sm ga t
е
ng bo`ladi. 
Umurtqa pog'onasi 5 ta qismdan iborat, ya'ni 7 ta bo'yin, 12 ta ko'krak, 5 ta bel, 
5 ta dumg'aza va 3-4 ta dum umurtqalaridan tashkil topgan.
Umurtqa pog'onasi skeletning tayanchi vazifasini bajaradi, uning ichidagi 
orqa miyani himoya qiladi va oyoq-qo'llar skeletining og'irligini o'z zimmasiga 
oladi.
Umurtqa pog'onasi o'sib rivojlangan sari tog'ay to'qimalari suyak 
to'qimalari bilan almashinadi, bu asta-sekin boradigan jarayon. Bo'yin, ko'krak va 
bel tog'ay to'qimalari 20 yoshga kelib, dumg'azaniki 25 yoshda, dum 
suyaklariniki 30 yoshga kelib suyaklanadi. 

---

84 
Umurtqa pog'onasi bola hayotining birinchi yilida, shuningdek, 11 
yoshdan 14 yoshgacha ayniqsa jadal sur'atda o'sadi. Umurtqa pog'onasining 
o'sishi taxminan 20 yoshda tugallanadi. 
Odam tik tura olishi va tik yurishi munosabati bilan umurtqa 
pog'onasining to'rtta egriligi bor va u oyoqlarning yirik bo'g'imlari bilan amalda 
bir chiziqda joylashadi, ana shuning uchun odam muvozanatni saqlaydi. 
Tug'ilishda umurtqa pog'onasining dumg'aza bo'limida faqat bitta egrilik 
bo'ladi, so'ngra yana uchta egrilik hosil bo'ladi. Bo'yin egriligi qavariq tomoni 
bilan oldinga chiqib turadi (lordoz) va bola kallasini tutgandan keyin paydo 
bo'ladi. Bu bola hayotining uchinchi oyiga to'g'ri keladi. So'ngra bola o'tiradigan 
va yuradigan bo'lganda bel egriligi paydo bo'ladi. Bu ham qavariq tomoni bilan 
oldinga chiqib turadi. Nihoyat, 3-4 yoshga kelib, qavariqligi orqaga chiqib 
turgan ko'krak egriligi hosil bo'ladi (kifoz). 7 yoshgacha egrilikdar hali unchalik 
mustahkam bo'lmaydi va yotgan joyida to'g'rilanishi mumkin. Bel egriligi qariyb 
12 yoshga kelib uzil-kesil shakllanadi.