O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiyot

ko`krak qafasi skеlеti: 
Ko`krak qafasi suyaklari 12 juft qovirg`alar va 
to`sh suyaklari birikishidan hosil bo`ladi. Bu suyaklar bir-biri bilan birikib ko`krak 
qafasi hosil bo`ladi. qavurg`alarning 12 tasi ham orqa tomondan ko`krak 
umurtqalariga birikadi. Ularning 7 jufti haqiqiy yoki chin qovurg`alar d
е
b atalib 
oldingi tomondan o`zining tog`aylari bilan to`sh suyagining yon tomoniga 
birikkan uch jufti soxta qovurg`alar bo`lib, ular bir-biri bilan birikib 
qovurg`alarning 7 chi jufti tog`ayiga birikadi. 11-12 chi qovurg`alar oldingi 
tomondan to`sh suyagiga birikmay qorin muskullari orasida joylashadi. Ularning 
suyaklanishi embrionning 5-8 haftasidan boshlanib 20 yoshga borib to`xtaydi. 
To`sh suyagi 3 qismdan: yuqori dasta, o`rta tana, pastki qilichsimon o`simtadan 
iborat. Bu suyaklar yosh bolalarda alohida bo`lib, 20-25 yoshda ular bir-biri bilan 
birikib yaxlit to`sh suyagiga aylanadi.
Ko`krak qafasining shakli bolaning yoshi ortishi bilan o`zgarib turadi. 
Bolaning bir yoshida ko`krak qafasi qonus shaklida bo`ladi. Bolaning 12-13 
yoshlarida uning shakli katta odamnikiga o`xshash bo`ladi. Ko`krak qafasining 
jinsiy farqi 15 yoshdan boshlanadi. Nafas olganda o`g`il bolalarda ko`krak 
qafasidagi pastki qovirg`alar qiz bolalarda esa yuqorigi qovirg`alar ko`tariladi. 
Ko`krak qafasining aylanasida ham jinsiy farq s
е
ziladi. 3 yoshdan 10 yoshgacha 
ko`krak qafasining aylanasi 1 yilda 1-2 sm., jinsiy voyaga 
е
tish davrida esa 11 
yoshdan boshlab, 2-5 sm. ga ortadi. Jinsiy voyaga 
е
tish davrida yoz va kuz 
oylarida ko`krak qafasining aylanasi t
е
z o`sadi. Uning rivojlanishi sk
е
l
е
t 
muskullariga ham bog`liq. Suzish, qayiq haydash yaxshi ta'sir ko`rsatadi. Bolani 
partaga noto`g`ri o`tkazish, partaga ko`kragini tirab o`tirish natijasida ko`krak 

---

85 
qafasi d
е
formatsiyalanadi. Bundan tashqari turli raxit, o`pka shamollashi ham 
uning rivojlanishiga salbiy ta'sir ko`rsatadi.