O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiy fanlar fakultеti

Қўлнинг эркин суяклари 
Қўл эркин суякларининг кўпчилиги узун (найсимон) суяклардир: 
буларга елка суяги, билак-тирсак суяклари ва қўл панжа суяклари киради.
Е л к а с у я r и (humerus) узун найсимон суякдир, унинг танаси- диафизи ва 
икки учи — эпифизи бўлади. Юқориги учида анатомик бўйин билан 
чегараланган шарсимон бошчаси бўлади. Анатомик бўйиннинг ташқи 
томонида катта вa кичик дунгчалар бўлиб, уларнинг ўртасида эгатча бор, у 
дўнгчалараро эгатча деб аталади. Дўнгчалардан сунг гадир-будурликлар 
бўлиб, буларга мускуллар бирикади. Суяк танасининг юқори томони 
цилиндрсимон, пастки томони учбурчак шаклда. Елка суягининг пастки 
кенгайган учи икки томонидан гадир- будур тепача ҳосил қилиб тугайди, 
буларга мускул ва бойламлар ёпишади. Бу иккала тепача орасида билак-
тирсак суяклари билан бирлашадиган бўғим юзалари жойлашган, медиал 
томонида тирсак суяги билан бирлашадиган ғалтак, латерал томонида билак 

---

20 
суяги билан бирлашиш учун ярим шарга ўхшаш бўғим юзаси бошчаси бор. 
Пастки учининг орқа томонида тирсак суягининг ўсиғи кириб турадиган 
тирсак чуқурчаси бўлади, олдинги томонида эса тирсак суягининг тож ўткир 
ўсиғи (билак букилганда) кириб турадиган ўткир тож ўйиғи бор. Суякнинг 
турли жойида қон томирлар ўтадиган тешиклар бор.
Билак суяклари иккита найсимон: билак ва тирсак суягидан иборат.
Т и р с а к с у я г и (ulna) қўлнинг медиал томонида жойлашган бўлиб, 
юкори қисми бир оз кенг, унда ярим ойсимон ўйиқ. бўлади. Тирсак суяги 
ярим ойсимон бўғим ўйиғининг юқорисида тирсак ўсиғи, пастида ўткир ўсиқ 
жойлашган. Латерал томонида билак суягининг боши кириши учун чуқурча 
бўлади. Ярим ойсимон бўғим ўйиғи билан елка суягининг ғалтаксимон бўғим 
юзасига бирикади. Тирсак суягининг танаси уч қиррали, билакка қараган 
латерал қирраси ўткир бўлади. Бу суякнинг пастки учида бошчаси бўлиб, 
унинг орқасида бигизсимон ўсиқ жойлашган.
Б и л а к с у я г и (radius) нинг юқори учи юмалоқ шаклдаги бошча ҳосил 
қилади. Бошчанинг юқори қисми ботиқ бўлиб, унга елка суягининг дўмбоғи 
бирикади. Билак суяги бошчаси пастки қисми ингичка бўйин ҳосил қилади. 
Бўйиннинг тагида олдинги юзада елканинг 2 бошли мускули келиб 
бирикадиган катта дўнгча бop. Танаси уч қиррали, ички қирраси ўткир 
бўлади. Дистал эпифизи бир оз кенгайиб, биринчи қатор кафт суяклари билан 
бирикиш учун бўғим чуқурчаси ҳосил қилади. Бу суякнинг ички томонида 
тирсак суягининг боши билан бирикиш учун бўғим юзаси, четки томонида 
эса бигизсимон ўсиқ жойлашган. Тирсак ва билак суяклари юқори ва пастки 
қисмлари билан цилиндрсимон бўғим ҳосил килиб бирикади.