O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova

 
8.4. Marten pechlarida po‘latlar ishlab chiqarish usullari 
 
Yuqorida qayd etilganidek, Bessemer va Tomas konvertorlarida po’lat ishlab 
chiqarish usullarining kamchiliklarini kamaytirish borasidagi izlanishlar marten 
usulining yaratilishiga olib keldi. Bu usul XXI asrning ikkinchi yarmida yaratildi 
(Rossiyada dastlabki Marten pechi 1869 yilda Sormov zavodida injener 
A.A.Iznoskov va usta YA.I.Plechkov tomonidan qurilgan bo’lib, uning sig’imi 2,5 
t bo’lgan, xolos). Zamonaviy pechlarning sig’imi 200 - 900 t atrofida bo’lib, ularda 
uglerodli, kam va o’rtacha legirlangan konstruksion po’latlar olinadi. 
Marten pechining tuzilishi va ishlashi.
Marten pechi alangali regeneratorli 
pech bo’lib, uning eng muhim qismi ish bo’shligi (kamerasi) dir. Asosli pechlarda 
uning tag qismi magnezit g’ishtidan terilib, sirtidan magnezit kukuni, kislotali 
pechlarda esa dinas gishtidan terilib sirtidan kvars qum kukuni sepiladi. Pechning 
sirti po’lat list bilan qoplanadi. Uning devorining puhtaligi bo’yicha va 
ko’ndalangiga tortilgan po’lat armaturalar bilan ta’minlanadi. Fosfori ko’p 
cho’yanlardan (MФ1, MФ2, MФ3 markali) po’latlar olishda pechlar tebranadigan 
qilinib, og’dirilgan holatda ajralayotgan ko’p miqdordagi shlakning ravon 
chiqishini ta’minlaydi. 
Pechning old devorida shixta materiallarini kiritish uchun bir necha yuklash 
darchalari buladi (pechni ishlash vaktida darchalar mahsus tuskich bilan berkitiladi 
va unga urnatilgan oyna orkali jarayonning kechishi kuzatiladi), darchalardan 
namuna metali olinadi va yukori fosforli shlak chikariladi. Orka devorida esa 
suyuk metall va shlakni pechdan chikarish uchun mahsus teshik bulib, ularga 
novlar urnatilgan. Pech ishlayotganda bu teshik utga chidamli tikin bilan 
berkitiladi. Pechning yon devorlarida qizdirilgan yonuvchi gaz va havoni pechning 
ish bo’shlig’iga kirituvchi kallaklari bo’ladi. Kallaklarga gorelka, mazutda 
ishlaganda esa forsunka o’rnatiladi. Pechning old qismida esa pol sathidan ancha 
pastroqda juft regenerator 8, 9 o’rnatiladi. Regeneratoralar bilan pechning ish 

---

254 
bo’shlig‘i oralig‘ida esa «shlakovik» deb ataluvchi kameralari bo‘lad. Metallurgiya 
zavodlarida 250 - 500 t li pechlar ko‘proq tarqalgan. Ular vannaning o’lchami 20,6 
m gacha bo’lib, tag yuzi 115 m
2
ga yetadi. Ma’lumki, bu pechlar uzluksiz ishlaydi. 
Ko’pincha 400 - 600 marta po’lat olingandan keyin kapital remont qilinadi.