O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova

 
8.2. Po’lat ishlab chiqarishning istqbolli usuli 
Ma’lumki, odatdagi po’lat ishlab chiqarish usullarida temir rudadan cho’yan, 
cho’yandan po’lat olishda ko’plab material resurslari talab etilishidan tashqari 
ajralib chiqayotgan chiqindilar atmosfera havosini buzadi. Keyingi yillarda 
mamlakatimizda va boshqa davlatlarda po’latni rudadan bevosita olish ustida ishlar 
olib borildi va olingan natijalar asosida 1984 yilda Kursk magnit anomaliyasi 
bazasida Oskol’sk elektr metallurgiya kombinati qurildi. 8.1.-rasmda bu 
kombinatda po’latlarni temir rudalardan olishning tehnologik shemasi keltirilgan. 
Hom ashyo sifatida temir ruda maydalanib, suv bilan aralashtirilgan pul’pa 
Lebedinsk boyitish kombinatida tayyorlanib (27 km li) truba 2 orqali boyitish 
uchun uzatiladi. U yerda tindiriladi, keyin cho’kma boyitma diskli vakuum filtr 3 
ga uzatiladi.U erda temir boyitmai suvsizlantirilib, keyin baraban 4 da bentonitli gil 
bilan aralashtiriladi. Baraban 5 da undan okatishlar olinadi. So’ngra okatishlar 
pech 6 ga uzatilib obdan qizdirilgach konveyer yordamida temirni okatishlardan 
bevosita qaytaruvchi qurilma 8 ga uzatiladi. Bu qurilmaga tagidan 760ºC 
temperaturali qaytaruvchi gaz 0,15 MPa bosim ostida kiritib turiladi. Qaytaruvchi 
gaz reformer 7 da tabiiy va koloshnik gazlarini o’zaro aralashtirib olinadi. Qurilma 
8 da boruvchi reaksiyalar natijasida okatishlarda temirning miqdori 90 - 95% 
ortadi. Keyin bu okatishlar elektr pech 9 ga uzatilib, suyuqlantirilib bekorchi 

---

249 
jinslardan tozalangach, unga ma’lum miqdorda legirlovchi elementlar kiritilib, 
tegishli tarkibli po’latlar olinadi. Bu po’lat uzluksiz kuyish mashinasi 10 ga 
o’tkazilib undan quymalar olinadi. So’ngra bu quymalar pech 11 da qizdirilib, 
prokat stani 12 da qo’shimcha ishlov berilib, ulardan sortamentlar olinadi. Bu 
usulda yiliga 4 mln. t dan ortiq yuqori sifatli po’lat mahsulotlari ishlab 
chiqarilmoqda. Temirga nihoyatda boy bo’lgan rudaning ishlatilishi bu usulning 
keng qo’llanilishiga to’sqinlik qilmoqda. 
 
8.1.-rasm. Temir rudalardan po’latlarni do’mnasiz olish usulining texnologik sxemasi 
1 – boyitilgan konsentrat; 2 – truba; 3 – vakuum filtr; 4,5 – baraban; 6 – pech; 7 – reformer;
8 qurilma; 9 – elektr pech; 10 – quyish mashinasi; 11 – pech; 12 – prokat stani.