O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova

7.4. Domna pechida kechadigan fizika-kimyoviy jarayonlar 
Domna pechida quyidagi asosiy jarayonlar kechadi: 

---

243 
Yoqilg’ining yonishi.
Furma orqali domnaga haydalayotgan qizdirilgan 
havo kislorodi koksni yondiradi: 
C + O
2 
= CO
2
+ Q, 
bunda ajralayotgan issiqlik hisobiga qizigan gazlar yuqoriga ko’tarilib pastga 
tushayotganda shixtani qizdira boradi. 
Tajriba shuni ko’rsatadiki, pechning 1000ºC dan yuqoriroq temperaturali 
zonasida karbonat angidrid cho’g’langan koks qatlamlari orasidan o’tib, uglerod 
(II) oksid (is gazi) ga aylanadi.
CO
2 
+ C = 2CO - Q. 
Shu bilan birga koks (uglerod) havo tarkibidagi suv bug’laridan vodorodni 
ham qaytaradi:
2H
2
O + C = CO
2 
+2H
2
- Q. 
Agar yoqilg’i sifatida qisman tabiiy gazdan ham foydalanilsa, quyidagi 
reaksiya bo’yicha to’la yonish jarayoni kechadi: 
CH
4
+ O
2
= CO
2
+ 2H
2
O +Q, 
Natijada pechda qaytaruvchi gazlar miqdori ortadi. 
Shixta pechda qaytaruvchi gazlar miqdori ortadi. 
Shixta materiallarning ajraluvchi gazlar ta'sirida qizib borishdan kimyoviy 
birikmalarning parchalanishi sodir bo’ladi: Masalan, pechning 100 - 350ºC 
temperaturali zonasida kimyoviy birikmadagi suv yoqilg’idagi uchuvchi moddalar 
ajralib chiqsa, undan yuqoriroq temperaturali zonasida shixtadagi karbonatlar 
parchalanadi: 
3FeCO
3
→
Fe
3
O
4
+ 2CO
2
+ CO - Q 
3MnCO
3
→ Mn
3
O
4
+ 2CO
2
+ CO - Q 
CaO
3
→ CaO + CO
2
- Q vahokazo. 
Natijada shixta bo’laklari g’ovaklanadi va ba'zan yoriladi. Bu jarayon 
pechning koloshnik qismidan boshlanib shahtaning o’rtalarida tugaydi.