O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova

 
 
 
 

---

259 
9.2. O‘zbekistonda ikkilamchi xom-ashyolarni qayta ishlovchi
korxonalar 
Respublikamizda ikkilamchi metall xom ashyolarini qayta ishlovchi ikkita 
yirik korxona mavjud: «O‘zbekiston metall kombinati» hissadorlik ishlab chiqarish 
korxonasi va «O‘zikkilamchiranglimetall» ishlab chiqarish birlashmasi. 
«O‘zbekiston metall kombinati» hissadorlik ishlab chiqarish korxonasi faqat 
O‘zbekistonda emas, balki Markaziy Osiyodagi ikkilamchi qora metallar ishlab 
chiqaruvchi yagona korxonadir. Bu korxona ikkilamchi qora metall temir-tersaklari 
va chiqindilarni qayta ishlashga mo‘ljallangan. Korxona ish faoliyatini 1944 yil 5 
martda marten pechini ishga tushirilishidan boshlagan. 1994 yilda korxona SHirin 
mashinasozlik zavodi «Ikkilamchiqorametall» birlashmasi bilan birlashtirilib 
O‘zbekiston metallurgiya kombinati» aksiyadorlik ishlab chiqarish birlashmasiga 
aylantirildi. O‘tgan yillar davomida kombinat texnik rivojlanishga katta e’tibor 
berib, yangi texnologik liniyalarni qurishga, zamonoviy texnologiyalarni 
qo‘llashga, 
mavjud 
dastgohlarni 
rekonstruksiyalashga 
muvofiq 
bo‘lindi. 
To‘xtovsiz po‘lat quyush qurilmasini ishga tushirilishi (1962 yilda), po‘lat quyush 
kovshlarini hajmini ko‘payishi, «300» stanini rekonstruksiya qilinishi, olinayongan 
mahsulot sifatini ko‘tarilishiga, ish effektini oshishiga olib keldi.
O‘tgan asrning 70 – yillarda elektropo‘lat eritish sexi, idishlarni po‘lat bilan 
emallash sexi qurilib, ishga tushirildi, 80 – yillarda navlarga qarab prokat qilish 
sexini qurilishi boshlandi, 90 – yillarda quvur payvanlash sexi, 67 va 100 mm li 
maydalovchi sharlarni navlarga qarab prokat qilish stani bunyod qilindi. 
Respublikada metallurgiya sanoatini rivojlantirish konsepsiyasiga asosan 
kombinatda elektropo‘lat eritish sexini rekonsstruksiya qilish ishlari nihoyasiga 
etkazilmoqda. Po‘lat quyushni yangi texnologiyasini tadbiq qilish uchun «pech-
kovsh» uskunasi ishga tushirildi, mavjud pechlar o‘rniga yillik ishlab chiqarish 
unumdorligi 500 ming tonna bo‘lgan yangi avlod pechlarini ishga tushirishga 
kirishildi. 2001 yilning avgustida 120 mm li maydalovchi sharlarni ishlab 
chiqaruvchi - shar prokat qilish stanini ishga tushirilishi, respublikani bunday 
mahsulotlarga bo‘lgan talabini to‘liq ta’minladi.

---

260 
Ikkilamchi qora metall temir-tersaklari va chiqindilari dastlab navlarga 
ajratilib, turli xil iflosliklardan tozalanadi. So‘ngra marten yoki elektr po‘lat eritish 
pechlarida eritilib, №2 va №5 markali po‘lat olinadi. Bu po‘latlarda turli xil uy-
ro‘zg‘or buyumlari, qurilish ashyolari, armaturalar, burchaklar, shvellerlar, kon-
metallurgiya sanoati uchun po‘lat sharlar, uy-ro‘zg‘or buyumlari ishlab chiqariladi.
«O‘zikkilamchiranglimetall» 
ishlab 
chiqarish 
birlashmasi 
Toshkent 
shahrining Sergeli rayonida joylashgan bo‘lib, 1948 yil tashkil topgan. Asosan 
alyuminiy temir-tersak va chiqindilarini qayta ishlab, alyuminiy quymalari olinadi. 
Keyingi yillarda ham korxonalarni rekonstruksiya qilish, quvvatini oshirish 
bo‘yicha bir qancha loyihalar amalga oshirildi va 1985 yilda Toshkent alyuminiy 
zavodini quvvati 52 ming tonna etkazildi. Lekin bugungi kunda xom ashyo 
tansiqligi yaqqol sezilmoqda. 
Bugungi kunda korxona quyidagi mahsulotlarni ishlab chiqarmoqda:
-
alyuminiy qotishmasining chushka holidagi quymalari; 
-
chushka holidagi deformatsiyalanuvchi alyuminiy qotishmasi; 
-
metallarni kisloroddan tozalash, ferroqotishmalar ishlab chiqarish va
alyuminotermiya uchun alyuminiy.