О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

barqaror kimyoviy birikma
deb ataladi. Agar kimyoviy birikma qattiq fazalarning muvozanati 
о‟zgarishi natijasida vujudga kelsa yoki qizdirish natijasida qattiq holda diffuzion parchalanib 
ketsa, bunday kimyoviy birikmalar 
beqaror kimyoviy birikmalar 
deb ataladi. 
Kimyoviy birikmalarning xosil bо‟lishida xarorat о‟z-о‟zidan о‟zgarishi mumkin.
Kimyoviy bimrikmalarning xosil bо‟lishida atom elektron tuzilishlari bir-biridan keskin 
farq qiladigan komponentlar qatnashadi.
Kimeviy birikma xosil qiluvchi qotishmalar bir jinsli bо‟lib,
MgSn, Мg
2
Pb, Mg
3
Bi
2
, 
MgSi, MgS, Fe
3
С, NbCl, CaCl
2
, CuZn, CuZn, CuZn
8
, CuZn
3 
 
kabi birikmalar shular 
jumlasiga kiradi. 
 
2.2. Muvozanat holatidagi fazalar 
 
Toza 
metallarning 
kristallanishida 
tashki 
omillarning 
о‟zgarishi natijasida 
muvozanatning buzilishi va sistema fazalarining о‟zgarishi ma„lum. 
Suyuq yeki qattiq qotishmaning boshqa qismlaridan chegara sirtlari bilan ajralgan, 
hamda kimeviy tarkibi yoki tuzilishi bilan farq qiladigan qismi 
faza 
deyiladi. Murakkab 
sistemalar bir necha fazadan iborat bо‟lib, bir-biridan chegara sirtlari bilan ajralib turadi. 
Qotishmalar tarkibidagi sof metallar, suyuq yoki qattiq eritmalar, kimeviy birikmalar fazalardir. 
Muvozanat holatidagi fazalar yig‟indisi sistema (qotishma) dir. Sistemaning tarkibiy qismlari
komponentlar 
deyiladi. Sof metallar yoki barqaror kimeviy birikmalar sistemaning 
komponentlaridir. Sistema fazalarining soniga va xiliga xalal yetkazmay о‟zgartirilishi mumkin 
bо‟lgan tashqi va ichki omillar soni (xarorat, bosim va kontsentratsiya) tegishli sistemaning 
erkinlik darajalari soni deyiladi. 
Geterogen sistemalar qonuniyatlari 1873-1878 yillarda D.V.Gibbs tomonidan aniqlandi 
va sistemadagi umumiy muvozanatning fazalar qoidasiga buyso‟nganligini quyidagicha 
ifodaladi: