О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

 
Kristall jismlarning xossalari 
Konstruksion materiallarning xossalari xilma-xil bo‟lib, ularni fizikaviy, kimyoviy, 
mexanikaviy va texnologik xossalarga ajratilish qabul qilingan.
a) 
Metallarning fizik xossalari
ga ularning rangi, zichligi, issiqlik o‟tkazuvchanligi, 
suyuqlanish harorati, issiqdan kengayuvchanligi, issiqlik sig‟imi, elektr o‟tkazuvchanligi, 
magnit xossalari kiradi. 
Rangi
deb, metallning unga tushgan yorug‟lik nurlarini qaytara olish xususiyatiga 
aytiladi. Masalan, mis qizg‟ish ranglarni, alyuminniy kumushsimon oq ranglarni qaytaradi.
Zichligi
hajm birligida to‟plangan massa bilan xarakterlanadi.
Suyuqlanish - qattiq holatdan suyuq holatga o‟tish jarayonidar. Temirning suyuqlanish 
harorati 1539 
0
C, qalayniki 232 
0
C, misniki 1083 
0
C.
Issiqlik o’tkazuvchanligi,
bu metallarning issiqlikni yutib, sovitilganda uni qaytarish 
xususiyatidir. 
Issiqdan kengayuvchanligi
, bu qizdirganda metallarning kengayib, sovitilganda qisqarish 
xosasidir.
Metallning
issiqlik sig’imi
deb, qizdirilganda ma‟lum miqdordagi issiqlikni yutish 
xususiyatiga aytiladi.
Metallning o‟zidan elektr toki o‟tkazish xususiyatiga 
elektr o’tkazuvchanligi
deyiladi.
b) 
Metallarning kimyoviy xossalari.
Metall va qotishmalarning kimyoviy xossalari, bu 
ularning oksidlanishga, tashqi muhit, havo, namlik, kislota va boshqalarning ta‟siridan 

---

yemirilishiga qarshi to‟ra olishi xossalaridir. Aytib o‟tilgan omillar ta‟siridan kimyoviy 
yemirilishga 
metallarning korroziyasi
deyiladi.
Korroziya 2 turga bo‟linadi: kimyoviy va elektrokimyoviy korroziya.
Kimyoviy korroziya
elektr toki o‟tmaydigan muhitga, masalan, quruq gaz, benzinda ro‟y 
beradi. Dvigatellar chiqarish klapanlarining, termik ishlov berish pechlari ichki armaturasining 
oksidlanishi shunday korroziya hisoblanadi.

Elektrokimyoviy korroziya
tok o‟tkazuvchi muhitning (namlik, nam havo, kislotalar, 
ishqorlar, . . .) metallga ta‟siri oqibatida yuz beradi. Metall va qotishmaning tarkibi bir xil 
emasligi tufayli bunday korroziya hosil bo‟ladi. Metall va qotishmalardan foydalanish vaqtida 
ularning qo‟llanilish sohasi va ishlash muhitiga bog‟liq ravishda ularning kimyoviy tarkibini 
et‟iborga olish zarur, shuningdek, korroziyaga qarshi tegishli choralarni ko‟rish (laklar, 
buyoqlar, oksid pardalar bilan qoplash) lozim bo‟ladi.
v)