O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi Davlat universiteti Kimyo biologiya fakulteti biologiya yo’nalishi 018-60 gurux talabasi Abduraxmonova Dilbarning Bioinformatika fanidan tayyorlagan kursi sh I reja

Polimeraza zanjir reaksiyasi uslubini o’tkazish

Metod sun’iy sharoitda (in vitro) ferment yordamida tanlangan DNK ning ma’lum bir bo’lagini ko’p marotaba ko’paytirishga asoslangan. Bunda faqatgina ma’lum bir DNK qismininggina nusxalari hosil bo’ladi, agar tadqiq qilinayotgan namunada DNK fragmenti bor bo’lsagina tanlangan sharoitlarga mos kelgan holda jarayon amalga oshadi. Tirik organizmlardagi DNK-amplifikatsiyadan (replikatsiya) farqli ravishda sun’iy sharoitda PZR – amplifikatsiya orqali DNK ning qisqa bo’laklari paydo bo’ladi. Oddiy PZR jarayonida nusxalanuvchi DNK bo’lagi 3000 juft azot asoslaridan (3kbp - 1 kbp (kilo base pair (аngl.)) — 1000 juft azot asoslariga teng bo’lgan DNK uzunligini o’lchovchi birlik hisoblanadi) [8] kam bo’lmaydi. Har xil polimerazalar aralashmasi yordami bilan, qo’shimchalarni ishlatish bilan va aniq sharoitlarlarda PZR fragmenti uzunligi 20-40 ming juft nukleotiddan iborat bo’lishi mumkin. Bu baribir eukariot hujayralarining DNK xromasomasi uzunligidan ancha kam. Masalan, odam genomi taxminan 3 mlrd juft azot asoslaridan tarkib topgan [9].
Polimeraza zanjir reaksiyasi uslubining reaksiya komponentlari
Polimeraza zanjir reaksiyasi uslubi uchun oddiy hollarda quyidagi komponentlar talab etiladi:

• 
  DNК-matritsa – amplifikatsiyalash uchun talab qilinadigan DNK ning ma’lum bir fragmenti.
  
• 
  2 ta praymer – kerakli DNK fragmentining qarama-qarshi joylashgan har-xil zanjir oxirlariga komplimentar bo’ladi.
  
• 
  Termostabil DNK-polimeraza —DNK ni polimerlanish reaksiyasini katalizlaydigan ferment bo’lib, PZR uchun ishlatiladigan polimeraza uzoq vaqt davomida yuqori haroratda o’zining faolligini saqlab turishi kerak, shuning uchun fermentlar termofil bakteriyalardan ajratib olinadi. Ularga — Thermus aquaticus termofil bakteriyasidan ajratib olinadigan Taq-polimeraza, Pyrococcus furiosus termofil bakteriyasidan ajratib olinadigan Pfu- polimeraza, Pyrococcus woesei termofil bakteriyasidan ajratib olinadigan Pwo- polimeraza kabi fermentlar ishlatiladi.
  
•