O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi

2.5. TERMIT IShChI TABAQALARINING FUNKSIONAL XUSUSIYaTLARI
Termit ishchi tabaqalarining funksional xususiyatlarini o‘rganish bo‘yicha qo‘yilgan tajribalar natijasi, ishchi individlarning yoshiga bog‘liq holda ularning bajaradigan funksiyalari turlicha ekanligini va mandibulaning morfologik tuzilishiga bog‘liq emasligini ko‘rsatdi.
Kichik va katta yoshdagi ishchi termitlarining uya qurish va ozuqa yig‘ish xatti-xarakatlarini o‘rganish bo‘yicha qo‘yilgan tajribalarda (3.4.1-rasm) kichik va o‘rta yoshdagi termit ishchilarining ozuqa yig‘masdan faqat uya qurish xarakatlarini kuzatsak (2.4.1-rasm A) va aksincha katta yoshdagi termit ishchilari plastik konteynerda tuproq borligidan kat’iy nazar, ularda uya qurishga intilish harakatlari kuzatilmadi va ozuqa uchun berilgan qog‘ozni doira shaklda qirqib, idish tubiga yig‘ib zahira holiga keltirish faoliyati kuzatildi (2.4.1-rasm, B).

A

B

2.4.1-rasm. Kichik (A) va katta (B) yoshdagi ishchi termitlarining uya qurish va ozuqa yig‘ish xatti-xarakatlari natijasi.
Natijada termitlarning kichik va o‘rta yoshdagi ishchi termitlar uya qurish faoliyati bilan katta yoshdagi ishchilar esa, qat’iyan ozuqa yig‘ish funksiyalariga ega ekanligi aniqlandi.
Shunday qilib, termit ishchi tabaqasining tuproq va ozuqa bilan bog‘liq faoliyatida ularning yoshiga bog‘liq ravishda funksiyalarining yaqqol ajralish holatini kuzatdik. Ya’ni katta yoshdagi ishchi termitlar faqat ozuqa yig‘ish bilan band bo‘ldi va hatto uyadan tashqaridagi loy suvoqlarini hosil qilish ham kichik va o‘rta yoshdagi termitlar tomonidan amalga oshiriladi. Termitlarga hos bo‘lgan bunday xususiyatni shu va unga yaqin bo‘lgan turlarga qarshi kurash choralari ishlab chiqishda amalda foydalanish mumkin.
Xulosa qilib aytganda, termit ishchi tabaqasi individlarining funksional faoliyati ularning mandibulasi tuzilishiga bog‘liq emasligi yoki ular faoliyatining mandibula morfologik ko‘rsatkichlarida aks etmasligi aniqlandi. Termit ishchi tabaqasining tuproq va ozuqa bilan bog‘liq faoliyatida ularning yoshiga bog‘liq ravishda funksiyalarining yaqqol ajralish holati kuzatiladi. Kichik va o‘rta yoshdagi ishchi termit individlari uya qurish va loy suvoqlar hosil qilish, katta yoshdagi individlar esa ozuqa jamg‘arish vazifasini bajarashi qayd etildi.