O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi

I shchi. Bular lichinkalarning bir necha marta tullab, shakl va genetik jihatdan o‘zgarmagan shakli xisoblanadi. Ular xech qachon jinsiy jihatdan еtilmaydi. Xaqiqiy ishchilar rivojlanmagan va faoliyat ko‘rsatmaydigan jinsiy a’zolarga ega, termitlarning qanotsiz vakillaridir. Ishchilar tullash paytida umuman o‘zgarmaydi, faqatgina o‘lchamlari o‘zgaradi, xolos. Mo‘ylovidagi sigmentlari soni va shakli, jag‘ining tuzilishi, qorin sigmenlari xamda boshqa belgilariga ko‘ra ishchi termitlar 6-7 yoshgacha bo‘linadi. Har bir yoshdagi termitlar uyada o‘ziga xos ozuqa yig‘ish, avlodga g‘amxo‘rlik qilish, tuxumlarni, jinsiy individlarni parvarish qilish, lichinkalarni tarbiyalash va oziqlantirish, uya qurish, tozalash kabi vazifalarini bajaradi.


Malika. Uyada ko‘payishda ishtirok etadi va u 5-6 yilgacha umr ko‘radi. «Malika»ning kattaligi turiga qarab 140 mm gacha еtadi. «Malika» uyadagi barcha ishni bir joyda boshkarib turadi. Uya kameralariga «malika» kuniga 30 mingta, butun hayoti davomida 1 000 000 dan ortiq tuxum qo‘yadi. Rasmda ko‘rib turganingizdek uning qorin qismi 12 sm uzunlikdagi ulkan oq kolbasa shaklida bo‘lib, undan tinmasdan xamma vaqt son-sanoqsiz tuxumlar chiqib turadi. U mustaqil ovqatlana olmaydi va unga qarab turilmasa albatta xalok bo‘ladi.
Malikaning atrofida yuzlab ishchi termitlar girdikapalak bo‘lib uni ovkatlantirish bilan band buladilar. Bularning orasida kichik navkarlar ham bulib, ular tartibni saklab turishda ishtirok etadilar. Ularning atrofida esa kattaroq navkarlar tevarak-atrofni kuzatib, tashqaridan bo‘ladigan xavf-xatarni bartaraf etishadi. Malikaning tuxum qo‘yishi pasayishi bilan (umrining oxirida) ishchi termitlar uni oziklantirishdan to‘xtaydilar, natijada ona termit ochlikdan o‘ladi, sungra termitlar nobud bulgan ona termitni еb qo‘yishadi.
Shundan so‘ng nobud bo‘lgan malika yoki shohni o‘rnini qo‘shimcha ( o‘rinbosar) jinsiy еtuk individlar egallaydi. O‘zining tashqi ko‘rinishi jihatidan ular nimfaga xos, ba’zan esa lichinka xarakteriga xos bo‘ladi. Undan tashqari ularda imago, ya’ni еtuk hasharotga xos bo‘lgan belgilar — boshining pigmentatsiyasi va murakkab ko‘zlarning rivojlanishi kuzatiladi.