O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

Nojo'ya ta'sirlari Allergik reaktsiyalar, kamdan-kam – diareya, qabziyat, oshqozonda noqulaylik sezish, ko'ngil aynishi.
Dozani oshirib yuborish. Simptomlari: giperurikuriya va giperurikemiya.
Davolash: preparat qabulini to'xtatish, simptomatik terapiya.
Ehtiyotkorlik choralari. Mukovistsidoz munosabati bilan Kreon® 25000 preparatini uzoq vaqt qilayotgan bolalar muntazam ravishda mutaxassis nazoratida bo'lishi lozim.
Dori vositalari bilan o'zaro ta'siri. Ma'lumotlar yo'q.
Alohida ehtiyot choralari. Pankreatin preparatlarini yuqori dozalarda qabul qilayotgan mukovistsidoz bilan kasallangan bemorlarda chambarak ichak, ko'richakda striktura va yo'g'on ichak yallig'lanishi kuzatilgan. «hodisa-nazorat» usuli bilan o'tkazilgan tadqiqotlar natijasida Koen 25000 preparati va fibrozlovchi kalonopatiya yuzaga kelishining o'zaro bog'liqligidan dalolat beruvchi ma'lumotlar olinmagan. Mukovistsidoz bilan kasallangan bemorlarda yo'g'on ichak zararlanishi oldini olish ehtiyot choralarini ko'rish maqsadida,
ayniqsa bemorlar sutkasiga 10000 lipaza birlik/kg dan qabul qilayotgan hollarda hamma g'ayrioddiy simptomlar yoki qorin bo'shlig'ida o'zgarishlar nazorat qilib turilishi lozim.

10.Diuretik vositalar. Bachadon mushaklariga ta’sir etuvchi vositalar


10.1.Diuretik vositalar
Bu guruh moddalar organizmdan peshob ajralishini kuchaytirib, to‘qimalar va seroz bo‘shliqlardagi suyuqliklarni kamaytiradi (assit, gidrotoraks, gidroperikard va boshqalar). Peshob haydovchi vositalar asosan organizmda suyuqlikni to‘planib qolishi bilan kechadigan xastaliklarda (surunkali qon aylanish yetishmovchiligida, nefrotik sindrom, jigar sirrozi), xafaqonlik, glaukoma va boshqalarda qo‘llaniladi. Bundan tashqari turli xil zaharlanishlarda zaharni tezroq chiqarish maqsadida ham ishlatiladi. M-n: boshqariladigan qon suyultirish bilan birgalikda peshob ajralishini jadallashtirish. Peshob haydovchi vositalarning bunday ta’siri peshobni hosil bo‘lishi jarayoniga ta’sir ko‘rsatishlari bilan bog‘liq. Peshob hosil bo‘lishi 3 jarayondan iborat: filtratsiya, reabsorbsiya va sekretsiya.
Diuretik vositasi ta’sirida peshob ajralishini kuchayishi ularning buyrakga tanlab ta’sir qilishi va birinchi navbatda Na⁺ va u bilan bog‘liq Cl^- va suvning buyrak kanalchalaridan so‘rilishini kamayishi bilan bog‘liqdir. Reabsorbsiyani kamaytirishni yo naychalar epiteliysi holatini susaytirish, yoki kanalchalar ichidagi suyuqlikning osmotik bosimini oshirish hisobiga amal oshirish mumkin. Ma’lumki, peshob hosil bo‘lishi neyrogumoral omillar nazoratida bo‘ladi. Ayniqsa, gormonlarning (vazopressin-antidiuretik, aldosteron-mineralkortikoidlar) ahamiyati katta (yurak bo‘lmachasidagi-(”natriy uretik omil ”)).
Ta’sir mexanizmiga qarab diuretiklar 2ga bo‘linadi:

1. 
   Buyrakning peshob hosil qilish funksiyasiga bevosita ta’sir etuvchi vositalar.
   
2. 
   Peshob hosil bo‘lishining gormonal boshqarilishiga ta’sir etuvchi vositalar .
   

Hozirgi zamon peshob kuchaytiruvchi vositalar quyidagi guruhlarga bo‘linadi:

1. 
   Buyrak naychalari epiteliysiga bevosita ta’sir etuvchi diuretiklar:
   

1. 
   Molekulasida sulfanilamid guruhi bo‘lgan moddalar.
   

1. 
   tiazidlar: dixlotiazid, siklometiozid.
   
2. 
   tiazid bo‘lmagan yoki turli xil tuzilishga ega moddalar: furosemid, klopamid, oksodolin.
   

2. 
   Dixlorfekosi sirka kislota hosilasi: etakrin kislotasi
   
3. 
   Ksantinlar: temisal, eufillin.
   
4. 
   Pteridin hosilalari: triamteren.
   
5. 
   Pirazinoilguanidin unumlari: amilorid.
   

2. 
   Aldosteron antagonistlari: spironolakton.
   
3. 
   Osmotik faol diuretiklar: mannit, mochevina.
   
4. 
   Kislota hosil qiluvchi vositalar: ammoniy xlorid.
   

Ta’sir qilish joyiga qarab diuretiklar quyidagi guruhlarga bo‘linadilar:

1. 
   Asosan buyrak naychalarini distal qismiga ta’sir etuvchi vositalar: dixlotiazid, siklometazid, klopomid, oksodolin.
   
2. 
   Genli sirtmog‘ining ko‘tariluvchi qismidagi yo‘g‘on bo‘g‘imiga ta’sir etuvchi vositalar: furosemid, etakrin kislotasi.
   
3. 
   Buyrak naychalarning distal qismi oxiriga va yig‘uvchi naychalarga ta’sir etuvchi vositalar:triampteren, amilorid, spironolakton.
   
4. 
   Buyrak naychalarining proksimal qismiga ta’sir etuvchi vositalar: eufilin.
   
5. 
   Buyrak naychalarining hamma qismlariga ta’sir etuvchi vositalar: mannit.
   

Shuni qayd etish joizki, fil’tratsiya jarayonini kuchaytirish peshob ajralishini unchalik kuchaytirmaydi, chunki birlamchi peshobning 99% qayta so‘riladi. Masalan: agar filtratsiya jarayoni 10% ga ortsa, peshob bor yo‘g‘i 0,1% ko‘payadi. Agar reabsorbsiya jarayoni shunchaga kamaysa, peshob ajralishi kuchli darajada – 100% ga oshadi.