O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

10.10-rasm. Daryo oqimining integral egri chizig‘i
Ta’minlanish egri chizig‘i kuzatish ma’lumotlari asosida chiziladi 
(10.11-rasm).
10.11-rasm. Daryo oqimining ta’minlanish egri chizig‘i
Daryo oqimining ta’minlanishi quyidagi ifoda yordamida 
hisoblanadi va foizlarda ifodalanadi: 

---

125 
100
4
,
0
3
,
0




n
m
P

, 
bu yerda: m - daryolarda ma’lum yilda kuzatilgan oqim miqdorining 
kamayuvchi qator bo‘yicha aniqlangan tartib raqami; n- kuzatish yillari 
soni.
Yuqoridagi 
mazkur 
ifoda 
yordamida 
hisoblanib, 
chizilgan 
ta’minlanish egri chiziqlarida nuqtalar birmuncha sochilib tushadi. Bu esa 
hisoblashlarda ma’lum qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Shundan qutilish, 
ya’ni egri chiziqni silliqlash maqsadida bir qancha nazariy tenglamalardan 
foydalaniladi. Amaliy hisoblashlarda ko‘proq III tipdagi Pirson taqsimoti 
egri chizig‘idan foydalanish taklif etiladi. 
Nazariy taqsimotlarga asoslanib chizilgan ta’minlanish egri 
chiziqlarining quyidagi uchta parametri mavjud bo‘ladi:
- qatorning 
o‘rtacha arifmetik miqdori - U
0
; 
- o‘zgaruvchanlik, ya’ni variatsiya koeffitsiyenti - S
v
; 
- asimmetriya koeffitsiyenti - S
s
. 
Mazkur parametrlarning barchasi daryolarda olib borilgan ko‘p yillik 
uzluksiz gidrologik kuzatish ma’lumotlari asosida aniqlanadi.
O‘rtacha arifmetik miqdorning 
qanday aniqlanishi yuqorida aytib 
o‘tildi. Daryo oqimining 
variatsiya koeffitsiyenti
 
yillik oqim miqdorining 
me’yorga nisbatan o‘zgarishini ifodalaydi. Uning qiymati quyidagi ifoda 
yordamida hisoblanadi: 
0
У
C
у
v


, 
bu yerda: 
у

- qatorning