O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

 
7.3.1. Elevatorlar 
Elevatorlar – unsimon, sement, qum, mayda va o’rta chaqiq 
o’lchamdagi tosh, shag’al kabi sochiluvchan mahsulotlarni tashish 
uchun ishlatiladi. Cho’michli konveyerlarning eng asosiy o’lchov 
birliklari: Cho’michning eni 100, 160, 320, 400, 650, 800 va 1000 mm 
gacha va qadami ya’ni cho’michlar orasidagi masofa 200, 320, 400, 500 
va 630 mm gacha bo’ladi. Ularning ish unumdorligi 3 dan 4 t/soat gacha 
va harakat tezligi sekin yuruvchilar uchun 0,4-1,0 m/s, tez yuruvchilar 
uchun 1,25-2,0 m/s gacha bo’ladi. Bu konveyerlar yuklarni 50 m 
balandlikgacha tashib beradi. 

---

96 
7.6-rasm. Elevatorlar. 
a) konstruktiv sxemasi; b) kam siljuvchi sochiluvchan materiallar uchun 
yarim dumaloq cho’mich; v) sochiluvchan materiallar uchun yarim 
dumaloq chuqur cho’mich, g) donali materiallar uchun o’tkir burchakli 
cho’mich. 
1- taranglovchi baraban, 2- nov, 3- cho’mich, 4- tasma, 5- tana, 6- 
yetaklovchi baraban, 7- tushiruvchi nov. 
Elevatorlar (7.6-rasm) mahsulotni qabul qiluvchi nov 2, 
taranglovchi 1 va yetaklovchi 6 yulduzcha, uzluksiz tortuvchi qism 4, 
cho’michlar 3, qurilma sirti 5 hamda mahsulotni tushiruvchi nov 7 dan 
iborat. 
Cho’michlar o’zaro joylashuvi bo’yicha jips va qadamli 
joylashtirilgan bo’ladi. Cho’michlar qadamli joylashtirilganda yukni 
bo’lak-bo’lak uzatishda, cho’michlar jips joylashtirilganda esa yukni 
uzluksiz uzatishda ishlatiladi. 
Cho’michli yuk tashish konveyerlarining unumdorligi quyidagi 
formuladan aniqlanadi: 

---

97 
Q=0,6 qk
tul 
rn, (7.18)
bu yerda: q – cho’michning hajmi, l; k
tul
– cho’michning material bilan 
to’lish koeffisienti; r – tashiladigan materialning zichligi, T/m
3
; n – bir 
minutda to’kish soni, dona. 
N =
60
V
T
, (7.19)
bu yerda: T – cho’michlar qadami, m; V – cho’michlar tezligi, m/s. 
CHo’michli elevatorlardan turli sochiluvchan, changsimon va 
donali yuklarni vertikal (60 m gacha) yoki qiya (>70°) yo’nalishda 
tashish uchun foydalaniladi. CHo’michli elevatorlarning ish unumdorligi 
5 dan 600 m
3
/soat gacha bo’ladi. Ularda cho’mich-ko’taruvchi organ, 
cho’michlar montaj qilingan vtulka-rolikli zanjir yoki rezinalangan 
tasma esa tortuvchi organ hisoblanadi. Tortuvchi organ elevator va 
yukning xarakteristikasiga qarab tanlanadi. Agar tashiladigan material 
sochiluvchan bo’lsa, u holda rezinalangan tasma ishlatiladi va uning 
tezligi 3,5 m/s dan oshmaydi. Agar tashiladigan material katta donali va 
issiq materiallardan iborat bo’lib, katta balandlikka tashilsa, vtulka-
rolikli zanjirlar ishlatiladi va uning tezligi 1,25 m/s dan oshmasligi 
kerak. 
 
a) b) v) g) d)