O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

 
6.5.
Qirg’ichli konveyerni hisoblash asoslari 
Qirg’ichli konveyer unumdorligi quyidagi tenglama yordamida 
aniqlanadi: 
U = V h

1




, (6.89) 
bu yerda: V – tarnov kengligi, m; h – tarnov balandligi, m ; 

1
– 
tarnovni to’ldirish koeffisienti ; 

= 0,5-0,6 – yengil sochiluvchan 
materiallar uchun ; 

= 0,7-0,8 – yomon sochiluvchan materiallar uchun. 
Qirg’ich tezligi amalda 0,1 – 0,63 m/s deb qabul qilinadi. 
Qiya joylashtirilgan transportyorda qiyalik burchagi 

ortishi 
bilan qirg’ich oldidagi yuk hajmi kamayadi va bu maxsus S koeffisienti 
kiritilishi bilan inobatga olinadi (6.8-jadval). 
Qirg’ichli konveyer yuritmasining quvvati quyidagicha aniqlanadi: 
N =




n
i
P
1
i
,
(6.90)
Hamma transporterlar uchun umumiy bo’lgan qarshiliklar yuqorida 
keltirilgan tenglamalar yordamida topiladi. Faqat yuk tashishiga 
qarshilik ko’rsatayotgan kuch quyidagicha aniqlanadi: 

R
yu
= q C
yu
l , (6.91) 
bu yerda: S
yu 

1,1 f - yuk siljishiga qarshilik koeffisienti; 
Qirg’ichli konveyer zanjirining dastlabki tarangligi: 
R
t
=

R
yu
h / ( t 

 tg 

 ) , (6.92) 

---

87 
bu yerda: h–qarshilik kuchi quyilgan joydan zanjir zvenosi o’qigacha 
masofa, m; 

– qirg’ichning vertikal o’qiga nisbatan burchagi, grad; t – 
zanjir zvenolari qadami, m . 
6.8-jadval 
Transportlanuvchi 
yuklar ko’rsatkichlari 
Transporterning

, grad qiyaligidagi
S koeffisienti 
0 
10 
20 
30 
35 
40 
engil sochiluvchan 
yomon sochiluvchan 
1 
1 
0,85 
1 
0,65 
1 
0,5 
0,75 
- 
0,6 
- 
0,5 
Qirg’ichli konveyerlar ko’rsatkichlari 6.9 –jadvalda keltirilgan.
6.9-jadval 
Kirg’ich 
o’lchami, 
mm 
Qirg’ich
lar 
qadami, 
mm 
Qirg’ic
h turi 
Zanjirla
r 
zvenola
ri 
qadami, 
mm 
Tor-
tuvchi 
zanjirla
r soni 
0,5 m/s 
tezlik-
dagi 
unum-
dorlik, 
m
3
/soat 
Material 
parchalarining 
eng katta 
o’lchami, mm 
Ken
gligi 
Bal
andl
igi 
Oddiy 
Sort-
langan 
200 
250 
320 
400 
500 
650 
800 
1000 
1200 
100 
125 
160 
200 
200 
250 
250 
320 
400 
320 
320 
500 
500 
640 
640 
640 
800 
800 
konsol 
konsol 
konsol 
konsol
yashik 
yashik 
yashik 
yashik 
yashik 
160 
160 
250 
250 
320 
320 
320 
400 
400 
1 
1 
1 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
30 
50 
60 
100 
125 
200 
250 
400 
630 
50 
60 
40 
180 
220 
300 
300 
350 
400 
30 
40 
50 
120 
150 
200 
220 
300 
350 

---

88 
7-BOB. OSMA VA VERTIKAL YO’NALISHDA 
HARAKATLANUVCHI UZLUKSIZ YUK TASHISH 
MASHINALARI 
7.1. Osma konveyerlar 
Osma konveyerlar turli donali va sochiluvchan yuklarni (idishda) 
shuningdek, potok ishlab chiqarishda yarim fabrikatlar va tayyor 
mahsulotlarni bir operatsiyadan ikkinchi operatsiyaga uzatish uchun 
ishlatiladi. Yukning harakat tezligi 0,0016…0,75 m/s va tashish uzunligi 
yakka dvigatellida 500…600 m va ko’p dvigatelida 2…3 km gacha 
bo’ladi. 
7.1-rasm. Yukni itaruvchi va yukni tortuvchi osma konveyerlar 
sxemasi. 
a) yukni tashuvchi; b) yukni itaruvchi; v) yukni tortuvchi. 
1-karetka, 2-osma, 3-zanjir, 4-aravacha, 5-yuk yo’li, 6-tortish yo’li,
7-turtuvchi. 
Tashilayotgan yukning og’irligi bir necha grammdan 2,5 t gacha 
yetadi. Yuk tashish usuli bo’yicha osma konveyerlar yukni tashuvchi, 
yukni itaruvchi va yukni tortuvchi turlariga bo’linadi (7.1-rasm): 
1.
Yukni tashuvchi konveyerlarda osma karetka tortuvchi organga 
mahkamlanadi. 
2.
Yukni itaruvchi konveyerlarda (7.1-rasm, a) yukli aravacha 
tortuvchi elementga mahkamlangan quloqlar yordamida yo’naltiruvchi 
yo’ldan itarib harakatlantiriladi. 
3.
Yukni tortuvchi (7.1-rasm, b) konveyerda osma karetka 2 
tortuvchi element 1 ga mahkamlanib, maxsus ilgaklar 3 esa yuk 
to’ldiradigan aravachaga shtanga orqali ulangan. 

---

89 
Yo’l profili bo’yicha konveyerlar – gorizontal va fazoviy bo’ladi. 
Osmalar – etajerlar, ilgaklar richagli qisqichlar, zanjirli tortgich 
(tyagalar) stroplar va hokazolar bo’ladi. 
Tortuvchi organ sifatida gorizontal osma konveyerlarda plastinkali 
yoki payvand zanjir va po’lat arqonlar ishlatiladi. Fazoviy konveyerlarda 
tebranishga chidaydigan, ajraladigan, payvandlangan maxsus plastinkali 
va ikki sharnirli zanjirlar ishlatiladi. Karetkalar (7.2-rasm) katok 2, osma 
yo’l 1 va tortuvchi zanjir 3 dan iborat. Katoklar soni va karetkalar 
konstruktsiyasi yo’lning profiliga bog’liq bo’ladi.