O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti o‘zbek tilshunosligi kafedrasi kunduzgi bo’lim

Savol va topshiriqlar:
1. Dialektologiya faninng predmeti va vazifalari haqida so‘zlang.
2. Dialektologiya so‘zi nimani anglatadi?
3. Milliy til va mahalliy dialekt (shevalar) haqida gapiring.
4. Nega xalq shevalari adabiy tilni boyituvchi vositalardan biri hisoblanadi?
5. Ona tilini o‘qitishda dialektologiya fanining o‘rni haqida so‘zlang.
6. Tilshunoslik fanining boshqa bo‘limlari bilan dialektologiya fanining qanday aloqadorligi bor?
7. Transkripsiya nima?
8. Transkripsiyaning qanday turlari bor?
9. O‘zbek adabiy tili va xalq shevalarining o‘zaro munosabati qanday?
10. Til lug‘at boyligini ko‘paytirishda dialektologiya fanining o‘rni to‘g‘risida gapiring.


Adabiyotlar
1. Ashirboyev S. O‘zbek dialektologiyasi .– Toshkent: Nodirabegim nashriyoti, 2021.
2. To‘ychiboyev B., Hasanov B. O‘zbek dialektologiyasi. – Toshkent: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, 2004.
3. Enazarov T., Karimjonova, Ernazarova M., Mahmadiev Sh., Rixsieva K. O‘zbek dialektologiyasi. –Toshkent: Universitet, 2012.
4. Rajabov N. O‘zbek shevashunosligi. Toshkent: “O‘qituvchi” ,1996.
4- ma’ruza


Mavzu: O‘zbek shevalarning dialektal tasnifi
Reja:
1. O‘zbek shevalarining o‘rganilishi.
2. Prof. I.I. Zarubin tasnifi.
3. Prof. K.K. Yudaxin tasnifi.
4. Prof. YE.D. Polivanov tasnifi.
5. Prof. G‘ozi Olim tasnifi.
6. Prof. A.K. Borovkov tasnifi.
7. Prof. V.V. Reshetov tasnifi.


Tayanch so‘z va tushunchalar: tasnif, fonetik xususiyat,morfologik xususiyat, metisatsiya, gibridizatsiya, maksimal eronlashgan shevalar, eron elementlari mavjud shevalar, uyg‘urlashgan shevalar, shimoliy o‘zbek shahar shevalari, shimoliy o‘zbek qishloq shevalari, qipchoq lahjasi, o‘g‘uz lahjasi, qorluq-chigil-uyg‘ur lahjasi,
O‘zbek shevalari va ularning o‘ziga xos ayrim xususiyatlari, fonetik, morfologik xususiyatlarga ko‘ra bir-birlari bilan yaqinlashadigan va ayni vaqtda bir-birlaridan farq qiladigan dialektal gruppalari haqida tasavvurga ega bo‘lish uchun o‘zbek xalq shevalarining klassifkatsiyasini, ya’ni tasnifini bili­shimiz kerak. SHevalarimiz Oktabr to‘ntarishidan keyinroq rus turkologlari va o‘zbek tilshunoslari tomonidan klassifikatsiya qilingan. Bugungi kungacha o‘zbek xalq shevalari ikki xil nuqtai nazardan tasnif qilingan: 1)shevalarimizning mamlakatimiz hududida joylashishi jihatdan tasnifi; 2) ma’lum bir voha yoki viloyat shevasining tasnifi.
Professor I.I.Zarubin, prof. K.K.Yudaxin, prof. G‘ozi Olim, prof. A.K.Borovkov, prof. V.V.Reshetovlar tomoni­dan shevalarimizni tasnif qilish bo‘yicha olib borilgan ish­larni shevalarimizning mamlakatimiz hududida joylashishi jihatdan tasnifiga misol qilib aytish mumkin.