O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

o'z
o‘rni bor, 
albatta. G'azaliyotda oshiqning ichki kechinmalari, iztiroblari, umuman, 
ruhiy holati tasvirida bu badiiy usul keng qo‘llanilganligi bilan ajralib 
turadi:
G‘ofil o ‘lma ko‘zlarimningyoshidinkim, nogahon
Mavj urubon, yetmasun nogah bu to‘fonim sanga210.
Ko‘rinadiki, oshiqning tinimsiz oqqan ko‘z yoshlarining mavj 
urib, to‘fon hosil qilishi va bu to‘fonning sevgilisigacha yetib borishi 
uning ma’shuqa dardidagi azoblarini kuchaytirishga xizmat qilyapti. 
Bu bo‘rttirish mubolag'aning g‘uluw nomli turiga mansub bo‘Jib, unda 
tasvirlanayotgan hodisaga aql ham ishonishi qiyin, u hayotda ham yuz 
berisbi amri mahol. Biroq tasvir jarayonidagi uning vazifasidan kechish 
mumkin emas, chunki u baytga alohida bir estetik zavq bag'ishlab kel- 
moqda.
Xullas, g‘azalning dastlabki kurtaklari turkiy adabiyotda ХГГ asr­
da vujudga kela boshladi. Adib Ahmad ijodi buning yorqin dalilidir. 
Adibdan so‘ng o‘tgan avlodlarda bu unsurlar mukammalfashib, alohida 
janr sifatida shakllana boshladi. Rabg‘uziy va Xorazmiylar ijodiyotida 
g'azal o ‘zining janr talablariga javob bera oladigan ilk namunalariga ega 
bo‘lgan bo‘lsa, Atoiy, Sakkokiy, Lutfiy, Hofiz Xorazmiy kabi shoirlar 
lirikasida takomillashdi, hazrat Navoiy esa uni har tomonlama kamofot 
cho‘qqisiga yuksaltirdi.
MASNAVIY
Masnaviy arabcha so‘z bo‘lib, ikkilik degan ma’noni anglatadi. 
Badiiy ijodning alohida bir shakli sifatida esa har bandi o‘zaro ikki 
misradan qofiyalanadigan (a-a, b-b, v-v...) she’r tizimi tushuniladi. 
Masnaviy Sharqda syujetli, ya’ni voqyeiy she’riy asarlaming asosiy 
shakli hisoblanadi. Chunki “hech bir she’r turi hayotni, voqea va hodi- 
salami, inson xarakterini masnaviydagidek 
keng
va 
chuqur yoritib
bera 
olmayd
i”2".
Hazrat Navoiy nazm haqida so‘z yuritar ekan, masnaviyni 
she’riyatning eng