O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti tasviriy san’at va mehnat ta’lim fakulteti

uniseks 
kostyumi (ma`lum jinsga mo`ljallanmagn liboslar) yaratilgan. 
Masalan, djins shimlar, krossovkalar, beysbolkalar, futbolkalar va b. 
Modada erotik funktsiyasi asosiy bo`lsa, bu ijtimoiy inqiroz bo`lgani belgisidir. 
Belgi 
– bu moddiy, his qilinadigan elementdir. Kostyumda belgi – bu izim, chunki uni 
barcha elementlari muayyan ma`noga ega. Masalan, tugma faqat taqilma vositasigina emas, balki 
tizim belgisidir. Kostyum yoqasining muayyan geometrik shakli - bu individuallik va konkret 
modani belgisidir. SHunday yoqa shakli davr xossalarini, ijtimiy yoki uslubiy belgilarini 
ifodalaydi. Masalan, “freza” shakldagi yoqa - ispan Yo`g`onishni; “Mariya Styuart” nomli yoqa - 
ingliz g`onishni; marjon yoqa – Misr fir`avn belgisi bo`lgan. 
Modani rivojlanish asosiy 
qonuniyatlari. 
Modaning taraqqiyoti ob`ektiv ijtimoiy 
– 
psixologik 
qonuniyatlari
bilan bog`liq: biofiziologik o`zgarishlar, akselratsiya, 
ijtimoiy 
psixologiyaning 
o`zgrishlar. 
Moda tadqiqotchilari moda taraqqiyotida muayyan qonuniyatlarini aniqlashdi: ijtimoiy – 
tarixiy hodisalari bilan modani bog`likligini; modani internatsionalizatsiyalanishini; modani 
demokratizatsiyalanishini; modani tez tarqalishini; modani tsiklsimon rivojlanishini. 
Moda taraqqiyoti ijtimoiy-tarixiy hodisalari bilan bog`liqligi kuzatilmoqda: ijtimoiy va 
siyosiy o`zgarishlar; san`at, fan va texnikada inqilobiy tub o`zgarishlar. Modani darhol 
o`zgarishlariga siyosiy inqiloblar, yirik tarixiy o`zgarishlar (urushlar) sabab bo`ladi. Jamoaning 

---

25 
e`tiborini o`ziga tortadigan barcha siyosiy hodisalar modada yangi standartlar va namunalarni 
paydo bo`lishiga sabab bo`ladi. 
Moda 
internatsional 
hodisa, 
unga 
chegara 
yo`q. 
Xalqaro 
aloqalarni 
va 
ommaviy 
axborot 
vositalarni 
rivojlanishi, 
xalqaro 
bozorni 
shakllanishi 
modani 
internatsionalizatsiyalanishiga 
asos 
yaratadi. 
XVI 
asrda 
ispan 
modasi 
butun 
Evropa 
modasi 
bo`lishi 
bilan 
bu 
jarayon 
boshlandi. 
XVII 
asr 
oxiridagi G`arbiy Evropani 
shahar kostyumida va XIX asr qishloq 
kostyumida milliy xossalari amalda yo`qolgandi. Evropa modasi paydo bo`lib, jahon modasiga 
aylandi. “
Global moda” 
tushunchasi paydo bo`ldi, dizaynda moda - internatsional uslub. Radio, 
televidenie, global komp`yuter tarmog`i bu jarayonga o`z hissasini qo`shdi. Ular yodamida er 
yuzida yangi moda to`g`risida ma`lumot tez vaqtda ma`lum bo`ladigan bo`ldi. 
Ammo ekologik muammolar modani globallashiga boshqacha qarashiga majbur qildi. 
Boshqa mamlakatlarga amerikan madaniyatini yoyilishi tanqidlanmoqda. Hattoki G`arbiy 
Evropada madaniyatni “amerikanlash”iga qarshilik kuchaymoqda. 
Internatsional moda g`arbiy standartlarga 
turmushsh 
tarzini 
yo`naltirgan 
yangi xossalarga ega bo`ldi: turli xalqlarning madaniy 
an`analariga o`ziga xos qiziqish paydo bo`ldi, chunki zamonaviy dunyo – bu milliy va 
mintaqaviy madaniyatlarning ko`pligi, ular zamonaviy tsivilizatsiya uchun avlodlarimizdan 
qolgan bebaho yodgorlik va boylik. Madaniy sabr-toqatlik va etnik plyuralizm zamonaviy 
madaniyatni muhim yutug`i bo`ldi. 
Kiyim 
ommabop 
ishlanishi, 
ommabop 
madaniyatni 
shakllanishi 
modani 
demokratizatsiyalanishiga 
asosni 
barpo 
etdi. 
YAngi 
moda 
standartlari 
va 
namunalari 
barcha 
ijtimoiy 
guruhlar 
uchun 
moyil 
bo`ldi, 
chunki 
zamonaviy 
ishlab 
chiqarish 
imkoniyatlari 
yangi 
modani 
tez 
ishlab 
chiqarishga 
va 
iste`molchilarga 
taqdim etishga imkon beradi. Ommaviy axborot 
vositalarini rivojlanishi ham yangi moda paydo bo`lgani to`g`risida ma`lumot olishga imkoniyat 
beradi. 
Ommabop bozori va zamonaviy axborot vositalari modani tez tarqalishiga sabab bo`ldi 
va moda tsikllarini qisqarishiga olib keldi. 
Moda taraqqiyotida tsiklsimonlik muhim qonuniyatidir. Moda 
rivojlanishida terbanish va ritmlarning mavjudligi, moda o`zidan o`zi tashkillanish mexanizmi 
borligini tasdiqlaydi. 
YAngi moda standartini joriy etishlish jarayoni va tasdiqlanishi, ya`ni moda tsikllarini 
almashishi,