O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

 
2)
jismoniy holatning o’zgartirilishi;
 
3)
taktik-texnik vaziyatning o’zgartirilishi;
 
4)
sport musobaqasi jangi amalga oshirilayotgan tashqi sharoitlarning o’zgartirilishi;
 
5)
boshlang’ich holatlarning o’zgartirilishi 
 

---

80 
Har bir guruh o’z tarkibiga yetarlicha darajada katta miqdordagi kichik o’lchamli 
chalg’ituvchi omillarni qamrab oladi. Masalan, mashg’ulotlar va musobaqalar tashqi sharoitlarini 
o’zgartirish guruhi tarkibiga: dayanglarning qattiqligini o’zgartirish; tomoshabinlarning shovqini va 
reaksiyasi; musobaqa sharoitlari va boshqalarni kiritish mumkin. 
Sportchilarning sevimli usulini amalga oshirishiga ayrim chalg’ituvchi omillar sezilarsiz darajada 
o’zgartiruvchi ta’sir ko’rsatishi mumkin (ruxsat etilgan chegarada), boshqalari esa sezilarli darajada 
ta’sir ko’rsatishi mumkin. Agar, usulning Bajarilish vaqti optimal chegaralarda o’zgarishi qayd 
qilinsa va uning natijaviyligi saqlanib qolsa, demak, harakatlarga oid ko’nikmaning berilgan 
chalg’ituvchi omil ta’siriga nisbatan barqarorligi qayd qilinadi. Agar chalg’ituvchi omil bajariluvchi 
usulning natijasiga salbiy ta’sir ko’rsatsa, u holda uning bajarilishi vaqti biroz ortishi kuzatiladi. 
Harakatlargaoid ko’nikmalarning barqarorligiga nisbatan ko’proq darajada chalg’ituvchi ta’sir 
sifatida sportchining charchash holati ko’rsatib o’tiladi, keyin esa raqibning taktikasidagi 
kutilmagan o’zgarishlar va, nihoyat, masofa ko’rsatib o’tiladi. Bitta chalg’ituvchi omilning sportchi 
harakatlarga oid ko’nikmlariga ta’sir qayd qilinmagan sharoitda (natijaviylik saqlanishi sharoitida), 
shu bilan birgalikda boshqalarining kuchli ta’siri ostida ko’nikmalarning variativligi diapazoni 
sezilarli darajada kengayishi kuzatilishi mumkin. 
Soddalashtirilgan sharoitlarda usullarning bajarilishi natijalari ko’rsatishicha, ko’pincha 
nisbatan malakasi past sportchilar usullarni yuqori malakali sportchilarga nisbatan yaxshiroq 
bajarishlari ham kuzatiladi. Biroq murakkab musobaqa sharoitlaridan tashqarida, mashg’ulotlar 
sharoitida usullarning yaxshi darajada bajarilishi hali katta darajadagi texnik mahorat haqida 
gapirish imkonini bermaydi. Bu ko’rinishda usullarning bajarilishi faqat tor doiradagi 
harakatlargaoid vazifalarning bajarilishi asosidagina hal qilinadi. Musobaqalarda malakasi past 
sportchilarda hatto sezilarsiz darajadagi chalg’ituvchi omillar yuzaga kelishi sharoitida ham 
harakatlarga oid ko’nikmalarning deyarli har doim buzilishi qayd qilinadi, yuqori malakali 
sportchilarda esa bu ko’rinishdagi vaziyat kuzatilmaydi yoki kam hollarda qayd qilinadi