O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

3. Texnik harakatlar va chalg’ituvchi omillar o’rtasidagi o’zaro bog’liqlik 
Taekvondo usullari texnikasini qaror toptirish va takomillashtirishda harakatlar tizimining 
kuchga oid, makon va vaqt bo’yicha komponentlari bir vaqtning o’zida o’zlashtirilishi amalga 
oshirilmaydi. Usulning makon-vaqtga tegishli komponentini o’zgartirishga urinishni boshlashda 
harakatlarning vaqtga tegishli ritmini o’zgartirish aksincha, yomonlashtiruvchi natijalarga olib 
kelishi mumkin. Shu sababli dastlab makon va kuchga tegishli ritmni o’zgartirishga intilish va 
keyin esa vaqtgaoid ritm o’zgartirilishi talab qilinadi. Eng avvalo, texnik harakatlarning ritmini 

---

75 
qayta tuzib chiqish amalga oshiriladi, 
bunda sportchining jismoniy sifatlari 
va texnik mahorati rivojlantirilishi 
darajasi o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni 
tadqiq qilish talab qilinadi.
Terma 
jamoa 
tarkibidagi 
sportchilarning nisbiy kuchini faqat 
ma’lum bir aniq usullar kompleksini 
o’zlashtirgan sportchilar guruhlari 
bilan 
solishtirish 
natijalari 
ko’rsatishicha, jismoniy rivojlanishda 
alohida muskullar darajasida katta miqdorda o’zaro farqlanishlar qayd qilinmaydi (5 rasm). 
Texnik harakatlarni muvaffaqiyatli ko’rinishda bajarish ko’p jihatdan sportchining foydali 
vaziyatni qanchalik tezkorlikda baholay olishi va uning tezda hal qiluvchi harakatlarni bajarishga 
kirishishi bilan bog’liq hisoblanadi. Shu sababli muskullar guruhlari (ularning ishtiroki usulning 
muvaffaqiyatli chiqishini ta’minlaydi) qisqarishi tezligi va usulni bajarish vaqti o’rtasida katta 
miqdordagi o’zaro bog’liqlik kuzatiladi
Usulning takomillashtirilishi uchun egiluvchanlik rivojlantirilishi darajasi katta ahamiyatga 
ega hisoblanadi. Ushbu ko’rinishda, egiluvchanlik xususiyati rivojlanishida kamchiliklar qayd 
qilinuvchi sportchilar tomonidan texnik 
usullarning 
ayrim 
ajralib 
turuvchi 
xususiyatlar 
bilan 
bajarilishi 
qayd 
qilinadi. Jumladan, boshga pastdan 
beriluvchi zarba (
yop chagi
) yetarlicha 
darajada yozilishsiz ko’rinishda beriladi: 
agar bu ko’rinishdagi variantda oyoqda 
zarba berish bajarilsa, amplituda qiymati 
yetarli bo’lmasligi kuzatiladi, o’z 
navbatida, 
bajariluvchi 
usulning 
samaradorligi pasayib ketadi (6 rasm). 
Usullarning tizimini va jismoniy sifatlarning rivojlanish darajasini tahlil qilish natijalari 
ko’rsatishicha, ular o’rtasida chambarchas bog’liqlik mavjud hisoblanadi. Texnik harakatlar tizimini 
jismoniy sifatlarning boshlang’ich holatda tartibga solinmagan ko’rinishda o’zgartirishga urinish 
qisman kutilgan natijalarni bermasligi qayd qilinadi. Texnik harakatlarning ritmi yillar davomida 
ishlab chiqilishi – bu yetarlicha qiyin, biroq zaruriy talab hisoblanadi.