O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

 
9 rasm Qo’l bilan himoyalanish
Bitta sportchining boshqasidan ilgarilab ketishida hal qiluvchi omillardan biri – usullarni 
bajarishni boshlashda harakatlarning faolligi bilan belgilanadi. Bu holat 
usul – himoya – usul
ko’rinishidagi murakkab texnik harakatlar umumiy tizimida hujum qiluvchining nisbatan qulay 
holatdagi vaziyatga o’tishi, shuningdek, bu vaqtda raqib himoyaga o’tishi davomida, usulni 
tugallashilahzasida harakatni amalga oshirishi davomida namoyon bo’ladi (9 rasm). Ushbu yakuniy 
vaziyatda hujum qiluvchining qaror qabul qilishi va uni ro’yobga oshirishiga urinishiga nimalardir 
halaqit berib qolishi yoki uning himoyaga o’tish vaziyatlari uning o’zi uchun noqulay, foydasiz 
holatlar yuzaga kelishigaolib kelishi ham mumkin. 

---

84 
Qayd qilib o’tish kerakki, bu yerda gap nafaqat u yoki bu vaziyatlarda qulay holatda 
foydalanish mumkin bo’lgan hujum qilish va himoya harakatlari haqida bormaydi, balki omil 
sifatida hujum qiluvchining funktsional holatini belgilab beruvchi holatlar, uning navbatdagi 
amalga oshiruvchi harakatlari barqarorligiga ta’sir ko’rsatuvchi holatlarni qarab chiqish haqida 
boradi. Holat shu qadar tez amalga oshuvchi jarayonki, ushbu sharoitlarda uni boshqarishga 
muvaffaq bo’lish qiyin hisoblanadi.
Bu yerda ko’p narsa raqibning mo’ljal olishlarini qayta tashkillashtirilishni hisobga olgan 
ko’rinishda bajariluvchi, boshlang’ich harakatlarning bajarilishi sifatiga bog’liq hisoblanadi. 
Tayyorgarlik harakatlarining maqsadiga faqat, agar himoyaga o’tuvchi raqibning javob reaksiyalari 
rejalashtirilgan tugallovchi harakatni amalga oshirish uchun qulay vaziyat yuzaga keltirilishiga mos 
kelsagina erishiladi, ya’ni navbatdagi hujumga o’tish harakati samarali tarzda bajariladi.
Tajribalarda tekshirishlar natijalari yordamida tugallovchi harakatlarning amalga oshirilishida 
nisbatan eng yaxshi shart-sharoitlar aniqlangan. Bunda yakka ko’rinishdagi ketma-ketlikda keluvchi 
harakatlar amalga oshirilishi uchun optimal vaqt oralig’i (tayyorgarlik harakati boshlanishidan 
tugallovchi harakat yakunlanguniga qadar o’tgan vaqt) birlamchi siltanish tomoniga nisbatan 0,15-
0,23 sekundni tashkil qiladi, qarama-qarshi tomonga navbatdagi yakka ko’rinishdagi harakatning 
amalga oshirilishi uchun esa 0,55-0,95 sekundni tashkil qiladi.
Vaqt davomidagi o’zaro farqlanishlar quyidagi holatlar asosida izohlaniladi. Birinchi 
vaziyatda hal qiluvchi harakatlar birinchi harakat amalga oshirilishidan keyin amalga oshiriladi. Bu 
harakat raqibning egilishi amalga oshiriluvchi birlamchi siltanish tomonga yo’naltiriladi. Ikkinchi 
vaziyatda esa hujumga o’tuvchi raqib boshlang’ich holatga kelgan vaziyatda yoki qarama-qarshi 
yo’nalishda harakatlanishi sharoitida boshqa tomonga yangi kuch bilan amalga oshiriladi. Ushbu 
ko’rinishda, harakatlar davomiyligi o’rtasidagi o’zaro farqlanishlar takroriy ko’rinishdagi hujumlar 
va kombinatsiyalarning bajarilishi uchun optimal vaqt ritmlarini ishlab chiqishda talab qilinadi.