Partenogenez – bu bir jinsli jinsiy ko'payishdir, chunki urug'lantirilmasdan ayol (kamdan-kam hollarda erkak) gameta (jinsiy hujayra) rivojlanishini o'z ichiga olgan reproduktiv ko‘payish sodir bo‘ladi

Partenogenez – bu bir jinsli jinsiy ko'payishdir, chunki urug'lantirilmasdan ayol (kamdan-kam hollarda erkak) gameta (jinsiy hujayra) rivojlanishini o'z ichiga olgan reproduktiv ko‘payish sodir bo‘ladi.
Ko'pincha tuban o'simliklar va umurtqasiz hayvonlar (ayniqsa, rotiferlar, shira, chumolilar, ari va asalarilar) va kamdan-kam hollarda yuqori umurtqali hayvonlar orasida uchraydi.
Partenogenetik yo'l bilan hosil bo'lgan tuxum gaploid (ya'ni, bir xil xromosomalar to'plami bilan) yoki diploid (ya'ni, xromosomalarning juftlashgan to'plami bilan) bo'lishi mumkin. Partenogenez atamasi yunoncha parthenos “bokira” va genezis “kelib chiqishi” degan soʻzlardan olingan. 2000 dan ortiq turlar partenogen yoʻl bilan koʻpayadi deb hisoblanadi.
Ba'zan partenogenez ko'payishning jinssiz shakli deb hisoblanadi; biroq uni "jinsiy ko'payishning to'liq bo'lmagan shakli" deb aniqroq ta'riflash mumkin, chunki partenogen turlarning avlodlari gametalardan rivojlanadi. Gametalar meyoz (yoki reduksiya bo'linishi) natijasida hosil bo'lgan reproduktiv hujayralar bo'lib, ularda (diploid) xromosomalarning qo'sh to'plamiga ega bo'lgan maxsus hujayra yadrosining ikkita bo'linishiga uchraydi.
Partenogenez gaploid yoki diploid hujayrada учраши mumkin. Asalarilar, nematodalar va oʻsimliklarning bir necha turlarida uchraydigan partenogenezning kam uchraydigan shakli boʻlgan gaploid partenogenezda gaploid tuxumlardan nasl rivojlanib, gaploid организмни hosil qiladi. Boshqa tomondan, hodisaning keng tarqalgan va xilma-xil shakli bo'lgan diploid partenogenez jarayoni ikki yo'l bo'ylab borishi mumkin. Automiksis (automik partenogenez) - bu postmeiotik jarayon bo'lib, unda гaploid hujayra o'z xromosomalarini ko'paytirishi yoki boshqa гaploid hujayra bilan qo'shilishi mumkin. Ikkala holatda ham diploid zigotalar rivojlanadi va diploid организмlarga aylanadi. Bunday organizmlar onaning haqiqiy klonlari emas, chunki meotik jarayon genetik materialni ajratib turadi va qayta birlashtiradi. Diploid partenogenezning ikkinchi shakli - apomiksis (apomikit partenogenez) to'liq meйozdan butunlay фарқ қилади. Buning o'rniga, mitoz (hujayra ko'payishi jarayoni) orqali ota-ona hujayradan ikkita genetik jihatdan bir xil diploid tuxum hujayrasi va bir yoki bir nechta qiz hujayralar ishlab chiqariladi, ular asl ota-onaning diploid va klonlari (ya'ni genetik jihatdan bir xil) bo'ladi. Diploid partenogenez hasharotlar, masalan, shira, shuningdek, ba'zi rotiferlar va gulli o'simliklarda uchraydi.
Hayvonlarning ko'payish tizimi va o'simliklarning reproduktiv tizimi
https://www.britannica.com/science/parthenogenesis