O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta mahsus ta'lim vazirligi cm. Mustafayev, O'. A. Ahmedov, M. S. Mustafayeva, M. T. Yulchiyeva



Download 1,07 Mb.
bet60/100
Sana24.02.2022
Hajmi1,07 Mb.
#197838
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   100
Bog'liq
BOTANIKA

Дихатомик ёки айрисимон шохланиш. Шохланишнинг бу типида ўсиш конуси айри шаклида тенг иккига бўлиниб, ундан иккита тенг куртак ва улардан ўз навбатида ҳосил бўладиган иккита тенг инициал ҳужайра ҳосил бўлади. Кейинги ҳосил бўладиган новдаларда ҳам бу хусусият такрорланади. Айрисимон шохланишда ўсимлик танасининг ўсиши, ўсиш конусидаги бошланғич ҳосил қилувчи ҳужайранинг тенг иккига бўлиниб, ҳар бири мустақил равишда тараққий этиши натижасида содир бўлади. Ўсимликлар оламининг оддийдан мураккабга томон тараққий эта бориши жараёнида ҳосил қилувчи тўқималарнинг тенг иккига бўлиниши намоён бўлади. Ўсимликлар оламида кузатиладиган бу хусусият тубан ўсимликлардан бошланади. Ўсиш конусидаги ҳужайранинг бундай тенг иккига бўлиниш хусусияти айрим юксак ўсимликлар учун ҳам хос. Айрим мохсимонлар, папоротниксимонлар сингари юксак ўсимликлар ҳам тубан ўсимликлар сингари дихатомик шохланиш хусусиятига эга.
Моноподиал шохланиш. Шохланишнинг бу турида (–расм) учки куртак актив бўлиб, ўсиш асосан бўйига, поянинг тўхтовсиз равишда ўсиши ва унинг ўсиш нуқтасидан пастроқда юқорига кўтарилувчи тартибдаги ён шохлар ҳосил бўлиши билан характерланади. Бу шаклланишда дарахтнинг танаси тўғри, баланд ва бир текисда йўғонлашади. Дарахтнинг бундай танаси аҳолининг хўжалик фаолиятида, айниқса қурилиш материали сифатида фойдаланишда катта аҳамият касб этади. Кўпчилик очиқ уруғли ўсимликлар–қарағай, қорақарағай,тилоғоч, пихта, кедр дарахтлари моноподиал шохланади. Ёпиқ уруғли ўсимликларда ҳам моноподиал шохланиш кузатилади.
Симподиал шохланиш. Шохланишнинг бу тури (39–расм) ўсимликларнинг эволюцион тараққиётида бир мунча кейин пайдо бўлган. Бу хилдаги шохланишда асосий поянинг учидаги куртак маълум вақт ўтиши билан нобуд бўлади ёки унинг ўсиши жуда сусаяди. Натижада унинг ён куртаклари вертикал йўналишда интенсив ўса бошлайди ва кўпинча асосий поя ўрнини эгаллайди. Лекин бу шохнинг ҳам учида жойлашган куртаклари нобуд бўлиб, ўсишдан тўхтайди ва унинг ён куртаклари ўсишни давом эттиради. Шу тариқа, симподиал ўсишда ўсимликнинг асосий пояси маълум вақтдан сўнг ўсишдан тўхтайди ва унчалик узун бўлмайди. Унинг ўрнини бир–бирини алмаштирадиган иккинчи, учинчи ва ҳоказо тартиб шохлар усишда давом этади. Симподиал ўсишда дарахтнинг танаси ён томонга тарвақайлаб кетади, баландга эмас, ён томонга ўсиб, катта ҳажмга эга бўлади. Бундай шохланиш тол, олма, нок, шафтоли, ўрик, гилос, ёнғоқ сингари мева дарахтлари учун хос. симподиал ўсиш ўтсимон ўсимликлардан картошка,помидор ва бошқалар учун хос. Ғўзада дастлаб моноподиал шохланиш кузатилади. Лекин симподиал шохлар гуллаш олдидан пайдо бўлади ва бу шохларда гул ва мевалар шаклланади.
Учки куртакларнинг ўсишини эволюцион тараққиёт давомида вужудга келган мосланишлар деб қараш мумкин. Ҳар қандай учки куртак ён куртакларнинг ўсишини тўхтатади. Шунинг учун ҳар қайси учки куртакнинг нобуд бўлиши ён куртакларнинг ўсишини тезлаштиради ва янги–янги ён куртакларнинг ҳосил бўлишига сабаб бўлади.
Ён куртакларнинг интенсив уйғониши ва ўса бошлаши новдаларнинг қисқаришига, ўсимлик шох–шаббаларининг кўпайишига ва охир натижада ҳосилдорликнинг ортишига олиб келади. Шунинг учун ҳам чилпиш (учки куртакларни қирқиб ташлаш) ҳосилдорликнинг кўпайиши ва унинг етилишиниг тезлашишига сабаб бўлади. Чилпишдан кейин ён куртаклар тез ўсиб, новдалар ҳосил бўлади ва ўсимлик ёппасига гулга киради. Шохланиш қонуниятларини ўрганиш муҳим хўжалик аҳамиятига эга. Чунки бир туркумга мансуб ўсимлик турларининг бири моноподиал шохланади ва шу сабабли ҳосили кам ва кечпишар бўлади. Бошқалари эса симподиал шохланиши туфайли ҳосилдор бўлади ва ўзи тезишар ҳисобланади. Шунга кўра, шохланиш хусусиятини яхши ўрганиб, уларнинг хосилдорлигини ва пишиб етилиш вақтини бошқариш мумкин. (40 расм)

Download 1,07 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   100




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish