O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta mahsus ta'lim vazirligi cm. Mustafayev, O'. A. Ahmedov, M. S. Mustafayeva, M. T. Yulchiyeva

Икки паллали ўсимликлар илдизининг микроскопик тузилиши
Умумий маълумот
Бир паллали ўсимликларда иккиламчи меристема ҳосил бўлмаганлиги туфайли илдизнинг бирламчи тузилиши ўтказувчи зонада ҳам сақланади. Шунинг учун ҳам бир паллали ўсимликлар йўғон илдизга эга бўла олмайди. Икки паллалиларда эса ўсимликнинг ёшлик давридаёқ марказий цилиндрда ксилема ва флоэма орасида камбий шаклланади. Айнан шу камбийнинг факолияти натижасида икки паллали ўсимликларнинг илдизи йўғонлашади.
Амалий машғулот учун
Зарур материаллар:

1. 
   Оддий қовоқнинг (Cucumbita pepo) ёш илдизи
   
2. 
   Ошқовоқ илдизидан тайёрланган доимий препарат.
   
3. 
   Флороглюцин ва HCI.
   

Топшириқ

1. 
   Доимий препаратда ошқовоқ илдизида шаклланаётган камбий қатламини ўрганинг.
   
2. 
   Ошқовоқ илдизининг ўтказувчи зонасини кўндаланг кесимидан препарат тайёрланг ва илдизининг икиламчи тузилишини ўрганинг.
   
3. 
   Ҳар иккала препаратдан кузатилганлар асосида ошқовоқ илдизининг иккиламчи тузилишини чизинг, тўқима ва тўқима компонентларини белгиланг ва батафсил тавсифини ёзинг.
   

Ишнинг бориши
Ошқовоқ илдизининг иккиламчи тузилишини ўрганиш учун тайёр препаратдан фойдаланиш ёки машғулот давомида ошқовоқ илдизини кўндаланг кесимидан препарат тайёрлаб, предмет ойнасига қўшилади унга флороглюцин ва HCI таъсир эттирилади. Микроскопнинг катталаштириб кўрсатадиган объективида кузатилганда, препарат ўртасида тўрт нурли бирламчи ксилнма, унинг марказида бироз каттароқ марказий ўтказувчи ва четида жуда майда элементлари кўринади. Бирламчи ксилема нурларидан юпқа пўстли тирик паренхима–радиал нурлар бошланади. Улар перициклдан шаклланган камбийдан ҳосил бўлган (33 расм).
Радиал нурлар йўғон найлар ва жуда майда ёғоч паренхимасидан иккиламчи ксилема навбатлашади.
Иккиламчи ксилема чегарисида камбий зонаси радиал қаторлар шаклида жойлашган. Уларнинг ҳар бирини қарама–қаршисида иккиламчи ксилемага ёнма–ён ҳолда иккиламчи флоэма жойлашган. Икиламчи флоэмани унинг майда элаксимон найларига қараб иккиламчи ксилемадан енгиллик билан ажратиш мумкин. Радиал нурларни ҳосил қиладиган камбийни аниқ кўриш қийин эмас. Сирт томонида ҳам камбий асосий тўқимани ҳосил қилади. Ошқовоқ илдизи сиртида пўкакнинг юпқа қатлами жойлашган. Камбийнинг ташқи томонида жойлашган тўқималар (флоэма, асосий паренхима, феллодерма ва пўкак камбийси) иккиламчи пўст деб юритилади.
Шундай қилиб, илдизнинг иккиламчи тузилиши радиал нурлар шаклида жойлашган ксилема, камбиал зона, иккиламчи пўст ва пўкакдан иборат.
Кузатилганларнинг сурати чизилади ва ксилема (бирламчи, иккиламчи ва
Радиал нурлар), камбиал зона, иккиламчи пўст (бирламчи ва иккиламчи флоэма ва паренхима), пўкак белгиланади ва уларнинг тавсифи батафсил ёзилади.