O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta mahsus ta'lim vazirligi cm. Mustafayev, O'. A. Ahmedov, M. S. Mustafayeva, M. T. Yulchiyeva

Амалий машғулот учун
Зарур материаллар:
Буғдой (Triticum durum), нўхат (Pisum sativum), ловиянинг (Phaseolus vulgaris) ўсимталари.
Топшириқ

1. 
   Илдизни микраскоп ёрдамида кузатинг, барча зоналар чегарасини аниқланг, суратини чизинг ва тавсифини ёзинг.
   
2. 
   Илдиз қинидан препарат тайёрланг. Уни микроскопда кузатинг. Илдиз қини, ҳужайранинг бўлиниши, узайиши, суриш зоналарни аниқланг, суратини чизинг ва тавсифини ёзинг.
   

Ишнинг бориши
Амалий машғулотда ўсиб турган буғдойнинг (Triticum durum) ўсимтасидан илдизнинг бир қисми қирқиб олиниб, микроскоп остида бир томчи сув томизилиб, микроскоп остида кузатилади.
Аввал илдизнинг уч қисмида ўсиш зонаси синчиклаб ўрганилади. Бунинг учун 1-1.5 см илдизни кесиб олиб, буюм ойнасига қўйилади ва бир томчи сув томизилиб, ёпиқич ойна билан қопланади ва босилади.
Кичик кўрсатадиган объективда юпқа пўстли ҳужайралардан иборат илдиз қини кўринади. Бу ҳужайраларнинг катта-кичиклиги бир хил эмас. Илдиз қинининг уч қисмида улар анча катта, қиннинг асосида кичик. Қинининг юзасидаги ҳужайралар шилимшиқлашган қатлам-қатлам бўлиб жойлашиб, қинни бутун бўйлаб қоплаб туради ва илдиз ўсган сари янгилари билан алмашиниб туради.
Илдизнинг бўйи бўйлаб кузатиш давомида ҳужайраларнинг узайиш зонасидан сўнг илдизнинг сирт томонида дўнгликлар борлигини кўриш мумкин. Шундан сўнг ҳужайраларнинг бўлиниши тўхтаб, улар узая бошлаганлигини кузатиш қийин эмас. Шу жойдан ҳужайраларнинг узунасига чўзилиши (узунлашуви) бошланади. Бу зонаниг марказий қисми анча қорамтир рангда кўринади ва плерома дейилади, унинг оқиш ёки аниқ кўринадиган рангсиз қисми периблемадир. Энг устки ҳужайралари дерматоген ҳисобланади. Кейинги ҳар иккала зонанинг узунлиги 0.5-2 см гача бўлади.
Кузатилганларнинг сурати чизилади, зоналари белгиланиб тавсифи батафсил ёзилади.
Назорат саволлари

1. 
   Илдиз қандай зоналардан иборат?
   
2. 
   Ҳар бар зона қандай вазифани бажаради?
   
3. 
   Илдиз туки қандай тузилишли ва у қандай вазифани бажаради?
   
4. 
   Ўсимлик илдизининг тупроқ бағрига кириб бориши ва унинг ўсиш ҳаракатига нима ёрдам беради?