|
19-rasm. Jag' va tishlar
innervatsiyasi:
A — Og'iz dahlizi shilliq
pardasi innervatsiyasi:
1)
yuqori-orqa alveolyar nerv shoxi;
2)
lunj nerv shoxi;
3)
iyak nervi pastki lab shoxi;
4)
ko'z kosasi osti nervining yuqori lab
shoxi.
B
1)
ko'z kosasi osti nervi;
2)
o'rta yuqori alveolyar nerv shoxi;
3
) yuqori jag' nervi;
4)
uch shoxli nerv tuguni;
5)
pastki jag' nervi;
6)
yuqori-orqa alveolyar nerv shoxlari;
7)
dental (tish) pastki nerv chigali;
8)
dental (tish) yuqori nerv chigali;
9)
oldingi alveolyar nerv shoxlari.
www.ziyouz.com kutubxonasi
2 .0 ‘rta alveolyar shoxi pastga yo‘nalib, yuqori jag‘ bo‘shli-
g‘ining tashqi devori ichiga singib, yuqori alveolyar nerv tutami
o ‘rta qismiga kelib tugaydi.
3. Oldingi alveolyar shoxi, ko‘z kosasi osti nervi suyak
kanalining chiqish joyidan boshlanib, jag‘ bo‘shlig‘ining oldingi
tashqi devori qalinligiga kirib, alveolyar nerv tutam ining oldingi
qismini hosil qiladi. M azkur nerv tutamlari tish ildizlariga nerv
tarmoqlarini beradi: Orqa qismidan katta oziq tishlarga, o ‘rta
qismidan kichik oziq tishlari ildizigacha, oldingi qismidan kurak
va qoziq tishlarga shoxchalar beradi. Shu bilan birga suyak kanali
orqali milklarga ham alohida shoxlar ketadi. Chap va o ‘ng nerv
tutamlari bir-biri bilan chambarchas bog'Iiq.
Pastki ja g ‘ tishlari pastki alveolyar nerv (n. alveolaris
inferior) orqali innervatsiyalanadi. Bu nerv pastki jag‘ teshigi
orqali suyak kanaliga kirib, iyak osti teshigidan chiqadi. U ayrim
kishilarda nerv tutam ini hosil qilsa, ko'pchilik hollarda bitta
tarm oqdan iborat b o ‘lib, tishlarni innervatsiya qiladi. Bu
tarm oqlar jag ‘ning o ‘rta chizig'ida o ‘zaro anastom ozlar hosil
qiladi. Tishlar vazifasiga qarab har xil shaklda bo ‘ladi. Kurak
tishlar dolotosim on (iskana) b o iib , bir ildizlidir. Yuqoridagi
markaziy kurak tishi ildizi konussim on, qolganlariniki ovalsi-
m on tuzilishga ega. Bunday tuzilish tishlarni sug‘urib olishda
aylanma harakatni chegaralaydi.
Qoziq tishlar uzun, bir ildizli bo'ladi. Yuqori qoziq tish
uchburchak, ko‘ndalang, pastki qoziq tish esa dumaloq tuzilishga
ega. Bu tishlarni sug‘urib olishda aylanma harakatni qo'llash
mumkin.
Kichik oziq tishlam ing toj qismi keng bo ‘lib, unda til va lunj
o ‘siqlari mavjud. Yuqoridagi kichik oziq tishlar 50% ikki ildizli,
50% uch ildizli bo‘ladi. Pastki kichik oziq tishlar esa bir ildizlidir.
Katta oziq tishlar keng toj qismli bo‘lib, ustida bir nechta
o ‘siqlari bor. Yuqoridagi oldingi ikkita katta oziq tishlar uch ildizli
(2 ta lunj, bitta tanglay), ayrim hollarda ulaming ildizlari o ‘zaro
birikib ketgan bo'lishi mumkin. Yuqoridagi uchinchi katta oziq
tish 2, 3 va ko‘p ildizli bo'ladi. Pastki 1- va 2- katta oziq tishlar esa
5-4012
65
www.ziyouz.com kutubxonasi
ikki ildizli bo'lib, o'rtacha uzunlikka ega. Uchinchi pastki oziq
tish (aql tish ham deb ataladi) 2,3 va ko'p ildizli bo'ladi.
Tishlarning ko'p ildizli bo'lishi ularni olishda aylanm a
harakatni qoMIashni taqozo etmaydi. Ayrim hollarda bu tishlar
a tip ik — burchakhosil qilib, gorizontal yoki suyak plastinkasi
bilan yopilgan tarzda joylashgan bo'lishi mumkin. Bunday
hollarda tishlarni bo'laklab olish usulidan foydalanishga to ‘g‘ri
keladi.
Tish ildizlari alveolalar (katakchalar) ichida joylashgan.
Alveolalar devori ham m a joyda bir xil emas. Kurak va qoziq
tishlar sohasida ancha yupqa, kichik oziq tishlar sohasida lunj
tarafi yupqa, til tarafi qalin boiadi. Pastki jag'da esa ikkala tomoni
ham bir xil qalinlikda b o ia d i. Katta oziq tishlar sohasida
alveolalar devori ancha qalin b o iad i.
Tish ildizi alveolyar (katakcha) devori bilan sindesm oz
tipida birikkan. Tishlar ko‘plab qon tom irlar vanervlardan
iborat biriktiruvchi to'qim ali parda — periodont yordamida ush-
lab turiladi. Tish bo'ynining aylanma boylami — lig. circulare
dentis deb ataladi.
Yuqoridagi tishlar ellipssimon shaklda, biroz oldingava
tashqariga egilgan. Pastki tishlar perpendikulyar (tik) b o iib ,
ozroq til tom on egilgan. Tishlarning bunday joylashuvi ularning
mustahkamligini ta ’minlaydi.
Prikus — yuqori va pastki tishlarning o 'zaro munosabati
b o iib , bunda kurak va qoziq tishlarning o ‘zaro holatiga e ’tibor
beriladi.
Norm al — ortognatik prikus (lat. Orthos — to ‘g‘ri, gnathos
— jag‘ degan m a'noni beradi) uch xil ko'rinishda bo iad i:
1. Qoplovchi prikus — yuqori tishlar pastki tishlami 1 —2 mm
gacha yopib turadi. Bunda oldingi tishlar va yuqori jag‘ — alveolyar
o'simtasi oldinga chiqqan boiadi. Bu xil prikus eng ko‘p uchraydi.
2. Teskari qoplovchi prikus — bu holda pastki tishlar
yuqoridagi tishlarni 1—2 mm gacha yopib turadi.
3. Ortogenik (to ‘g‘ri) prikus — bu holda yuqori va pastki
tishlar qirrasi bir-biriga to ‘g‘ri keladi.
4. Opistognatik prikus — bu holda alveolyar o ‘siq va oldingi
tishlar old yoki orqaga siljigan b o iad i.
Patologik prikusning uch xili: oldinga, yon tom onga va
vertikal xillari tafovut qilinadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: |
